Σε έναν «κανονικό» κόσμο με σύνορα και χωρίς την Ε.Ε., η ερώτηση «τι κάνει η Ευρώπη για το προσφυγικό;» θα είχε μία απάντηση: «Είναι μια χαρά και μας χαιρετάει». Δεν θα είχαμε ούτε τα 2,3 δισ. της περιόδου 2015-2019, αλλά ούτε και τα 700 εκατ. ευρώ της φετινής έκτακτης χρηματοδότησης. Οσο για τις αυτάρεσκες αιτιάσεις, ότι η «Ελλάδα σηκώνει ολόκληρο το βάρος του προσφυγικού», ενώ «οι υπόλοιπες χώρες δεν αναλαμβάνουν το μερίδιο των προσφυγικών ροών που τους αναλογεί», αποτελούν τη μισή αλήθεια. Η Ελλάδα, λόγω γεωγραφίας, έχει μεγάλο βάρος στη διαχείριση του προβλήματος, αλλά πρέπει να αναλογιστούμε το εξής: ένα εκατ. άνθρωποι που πέρασαν μόνο από την Ελλάδα (χώρια την Ιταλία και την Ισπανία) το 2015 πού πήγαν; Λιάστηκαν και εξαφανίστηκαν από προσώπου γης –ή έστω Ευρώπης– που θα ’λεγε και η αλήστου μνήμης κ. Τασία Χριστοδουλοπούλου;
Γίνονται διάφορες σπέκουλες με το προσφυγικό/μεταναστευτικό με μεγαλύτερη ίσως εκείνη του Ταγίπ Ερντογάν, που χρησιμοποιεί τους απελπισμένους ως γεωπολιτικό όπλο. Στην Ελλάδα οι σπέκουλες δεν είναι κεντρικώς σχεδιασμένες, αλλά γίνονται με βάση τις εντυπώσεις. Μία από αυτές είναι ότι «δεν γίνεται δίκαιος διαμοιρασμός των βαρών», που είπε ο εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Χαρίτσης (Mega, 4.3.2020). Ως απόδειξη αυτού του επιχειρήματος προβάλλεται η Ουγγαρία, που είναι το νέο «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης· όχι μόνο λόγω προσφυγικού. Η χώρα αυτή στο τέλος του 2018 είχε μόνο 6.308 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο (UNHCR Population Statistics Database) ενώ αρνείται να δεχθεί άλλους. Δεν αναφέρεται όμως η Γερμανία, η οποία σύμφωνα με την ίδια βάση δεδομένων της Υπατης Αρμοστείας, είχε 1,45 εκατ., ούτε η Σουηδία που είχε 317.987 σε πληθυσμό 10 εκατ. «Είναι πολλοί οι 318.000;» θα αναρωτηθούν κάποιοι. Ισως όχι, αλλά είναι υπερδιπλάσιοι από όσους είχε η Ελλάδα: 137.757 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Η «σκληρή» Αυστρία είχε 167.196 σε πληθυσμό 8,8 εκατ. Ολα αυτά σημαίνουν ότι η Ελλάδα απέχει πολύ από το να γίνει «αποθήκη ψυχών», όπως ποιητικώς και υποκριτικώς λένε στα κανάλια. Σε ό,τι δε αφορά το εν γένει μεταναστευτικό, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την 1.1.2018, στην Ελλάδα το 7,6% του πληθυσμού της είναι αλλοδαποί, έναντι 8,8% στη Σουηδία, 11,7% στη Γερμανία, 15,7% στην Αυστρία (Migration and migrant population statistics, Μάρτιος 2019).
Το προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα είναι μεγάλο σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, επειδή είναι πολυπαραγοντικό. Εχει να κάνει με ανθρώπους, με τους φόβους και τις ευαισθησίες τους· με την Ιστορία και τους «ανεπιθύμητους Εβραίους» σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δύσης όταν τους εξολόθρευαν οι ναζί· με διεθνείς συνθήκες και γεωπολιτικά παιγνίδια. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο όταν σε όλες αυτές τις παραμέτρους προστίθενται σφαλερές αντιλήψεις και fake news, που διαμορφώνουν πολιτικές στάσεις και κάνουν δυσκολότερη την άσκηση ορθολογικής πολιτικής εκ μέρους των κυβερνήσεων.
Εδώ, μαζί με όλα αυτά, υπάρχει και η βασική αδυναμία να μοιράσουμε δυο γαϊδουριών άχυρα. Στη Σουηδία για παράδειγμα το 88,1% (των 317.987) ήταν πρόσφυγες και το 11,9% περίμενε άσυλο. Στην Ελλάδα, τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 44,6% πρόσφυγες και 55,2% αιτούντες άσυλο. Ποιος θα περίμενε κάτι άλλο από το ελληνικό κράτος;