Ναι, ο δείκτης οικονομικού κλίματος βρέθηκε στο υψηλότερο σημείο 19 ετών τον Φεβρουάριο. Ομως, δεν είχε προλάβει να συμπεριλάβει τις επιπτώσεις του κορωνοϊού… Η αλήθεια είναι ότι το κλίμα βαραίνει.
Η αρχική υπεραισιοδοξία για την πορεία της οικονομίας έχει αρχίσει να εξατμίζεται καθώς δεν μετουσιώνεται σε πραγματικά οικονομικά αποτελέσματα. Αντιθέτως, το ΑΕΠ σε πραγματικές τιμές μειώθηκε 0,7% το 4ο τρίμηνο συγκριτικά με το 3ο τρίμηνο 2019, ενώ συγκριτικά με το 4ο τρίμηνο του 2018 αυξήθηκε 1%. Οι επενδύσεις κινούνται με τον συνήθη υποτονικό ρυθμό, η πιστωτική επέκταση μειώνεται, το μισθολογικό κόστος μειώθηκε το 3ο τρίμηνο 2019 (πρώτη φορά μετά από 7 τρίμηνα…), οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους κόλλησαν, τα φορολογικά έσοδα σημείωσαν ελαφρά υστέρηση τον Ιανουάριο, πριν από τον κορωνοϊό. Και αυτός εμφανίζεται πριν η οικονομία αλλάξει τροχιά, και εξασθενεί περαιτέρω τον ρυθμό κίνησής της.
Μας επηρεάζει αρνητικά το νέο διεθνές περιβάλλον. Οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία θα είναι βαρύτερες από όσο αρχικά είχε εκτιμηθεί. Η πρόσφατη, αιφνίδια και μεγάλη μείωση του επιτοκίου της Fed ξάφνιασε τις αγορές, διότι έδειξε ότι η Fed φοβάται κάτι πολύ κακό και μεγάλο: Την ύφεση. Πολλοί πρόβλεπαν ύφεση περί τα τέλη του 2020, δοθείσης αφορμής. Η αφορμή είναι ο κορωνοϊός: Πλήττει ζήτηση και προσφορά και μπορεί να πυροδοτήσει νέα κρίση χρέους καθώς η διάσπαση των προμηθευτικών αλυσίδων και οι βαριές συνέπειες εμποδίζουν την εξυπηρέτηση εταιρικών χρεών. Σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις, η πιθανότητα ύφεσης στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί 90%. Αν τόσο έντονα πιθανολογείται για τις ΗΠΑ, θεωρείται βεβαία για την Ευρώπη… Η Ελλάδα δεν διαθέτει πολλά εφόδια για να αντιδράσει. Εν πολλοίς θα στηριχθούμε στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και τα συνοδευτικά τους κονδύλια. Τι μπορούμε να περιμένουμε από τις ελληνικές τράπεζες και τη δημοσιονομική πολιτική;
Σε άλλες χώρες, ήδη οι τράπεζες εξετάζουν εργαλεία για να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις που πλήττει η κρίση του κορωνοϊού, οι ελληνικές δεν βλέπω να έχουν δώσει κάποια δείγματα ανάλογης ευαισθητοποίησης/κινητοποίησης. Αν οι εποπτικές αρχές και η πολιτεία δεν τις κινητοποιήσουν, υπάρχει ο κίνδυνος να αυξηθούν περαιτέρω τα κόκκινα δάνεια: Είτε επειδή υγιείς επιχειρήσεις θα αφεθούν αβοήθητες στην κρίση είτε/και επειδή μέσα στον πανικό ίσως αρχίσουν να δίνονται θαλασσοδάνεια σε όποιον πικραμένο προσχηματικά επικαλείται τον «κορωνοϊό».
Και τα περιθώρια της δημοσιονομικής πολιτικής είναι περιορισμένα. Γιατί τα μέτρα που ελήφθησαν Μάιο 2019 και όσα προστέθηκαν τον Ιούλιο, μετεκλογικά, έχουν ήδη καταστήσει αμφίβολη την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού, τον οποίο εξαρχής χαρακτήρισαν οι υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις. Η δημοσιονομική πολιτική δεν μπορεί να αποτελέσει σοβαρό αντίβαρο, ίσως όμως βοηθήσει στην απορρόφηση ενός μέρους των κραδασμών. Δεν αποκλείεται να αποδειχθεί ότι προαπαιτούμενο γι’ αυτό είναι η αναστολή ορισμένων φορολογικών εξαγγελιών.
Αλλά μετά βεβαιότητας προαπαιτούμενο είναι, η κυβέρνηση να διεκδικήσει από τους Ευρωπαίους εταίρους πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο. Να τον απαιτήσει, να τον κερδίσει.