Οσο απίστευτο μας φαινόταν πριν από λίγες εβδομάδες ότι θα ανατρεπόταν η ζωή μας, τόσο απίθανο μας φαίνεται τώρα ότι κάποια στιγμή θα αφήσουμε πίσω τον εφιάλτη, θα επιστρέψουμε σε εκείνη την καθημερινότητα. Αργά ή γρήγορα, επιστήμονες θα βρουν τη θεραπεία και το εμβόλιο και γι’ αυτόν τον ιό. Η μεγάλη αλλαγή θα είναι στη συνείδησή μας, στο πώς βλέπουμε τον κόσμο και εαυτούς, στο ποιες είναι οι προτεραιότητές μας, οι δυνατότητες, τα όρια, οι ελπίδες μας. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την αναζήτηση ενός ιδεατού παρελθόντος· πιο πιθανό, όμως, είναι να οδηγήσει σε μια νέα αντίληψη για το πώς θα αντιμετωπίσουμε το παρόν και το μέλλον. Δεν θα συμβεί επειδή κάποιοι θα το επιλέξουν, αλλά επειδή ο άνθρωπος θέλει να επιβιώσει. Για να επιτύχει στο νέο περιβάλλον θα πρέπει να εξελιχθεί, να αλλάξει νοοτροπίες, δομές και συμπεριφορές.
Ο καθένας μας σήμερα διαπιστώνει το παράδοξο ότι ενώ είμαστε μόνοι –άτομα– εξαρτιόμαστε απόλυτα από όλους τους άλλους, αυτούς γύρω μας αλλά και όσους υπάρχουν στη Γη. Ετσι και τα κράτη, η τύχη τους εξαρτάται όχι μόνον από τα ίδια, αλλά και από τους γείτονες, τις διεθνείς συνθήκες και τη συγκυρία. Μπορεί η λύση του προβλήματος σήμερα να είναι η απομόνωση πίσω από τους τοίχους του σπιτιού ή των συνόρων της χώρας, αλλά το γεγονός ότι για πρώτη φορά όλοι οι κάτοικοι της Γης αντιμετωπίζουμε μαζί τον ίδιο κίνδυνο, τον ίδιο φόβο, δείχνει ότι η ανθρώπινη μοίρα μάς συνδέει όλους. Σε ζωντανή μετάδοση. Μπορεί να είμαστε Κινέζοι, Ιταλοί, Ιρανοί και Ελληνες, είμαστε όμως όλοι ο άνθρωπος που φοβάται, που ελπίζει, που δίνει μάχες, που συνεργάζεται. Οταν όλοι αντιμετωπίζουμε τον ίδιο εχθρό, πόσο φτωχές φαίνονται οι φιλοδοξίες ηγετών που δεν θέτουν ως προτεραιότητα την προστασία όχι μόνο των δικών τους λαών, αλλά όλων των ανθρώπων. Επίσης, η συνήθης πολιτική αντιπαράθεση μοιάζει άκαιρη, ανόητη και ασήμαντη.
Ζητούμε ασφάλεια και παρηγοριά στα γνώριμα, σε αγαπημένα πρόσωπα, στη θρησκεία, σε ιδεολογίες, στη χώρα μας. Τείχη, δόγματα, κόμματα, το έθνος, συμμαχίες και άλλες ομάδες λειτουργούν σαν ανάχωμα, αλλά δεν αρκούν. Σήμερα, χωρίς παρωπίδες και προκαταλήψεις, βλέπουμε ότι, πέρα από κάθε δόγμα και διαχωρισμό, έχουμε ανάγκη την αλληλεγγύη και τον σεβασμό μεταξύ κρατών και λαών. Για να αναγεννηθεί το εξαντλημένο διεθνές σύστημα διακυβέρνησης, οφείλει να μετατοπίσει το ενδιαφέρον του στην καλλιέργεια ελεύθερων και ενημερωμένων ανθρώπων που θα εξασφαλίσουν αυτή τη συνεργασία.