Αν σας καλημερίσω κυριακάτικα, λέγοντας ότι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πολιτικά κείμενα, που μπορεί να διαβάσει κάποιος για την παρούσα συγκυρία, είναι η πρόσφατη έκθεση του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος για το 2019 και τις προοπτικές του 2020, θα πείτε ότι είμαι πειραγμένος. Αλλά ποιος από εμάς δεν είναι με αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση; Ας μην παρασύρομαι όμως από τα ψυχολογικά, γιατί το θέμα μου είναι τα πολιτικά· και τον χάρτη του τοπίου, επάνω στο οποίο θα εξελιχθεί η πολιτική ζωή κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, τον βρίσκουμε στις 15 σελίδες αυτής έκθεσης. (Υπό την προϋπόθεση πάντα ότι δεν θα συμβεί κάτι άλλο εξωγενές και αναπάντεχο, π.χ., ένας μετεωρίτης…)
Η έκθεση εξετάζει όλα τα σενάρια για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας στην εποχή του κορωνοϊού, τοποθετημένα μέσα στην εικόνα του παγκόσμιου χάρτη των οικονομικών εξελίξεων. Αναγνωρίζει, ασφαλώς, ότι «η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού και γενικότερα η προστασία της δημόσιας υγείας, μαζί με την αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης, είναι σήμερα προτεραιότητες οι οποίες κινητοποιούν τις δυνάμεις του έθνους». Με όλες τις προσαρμογές, δημοσιονομικές και άλλες, που συνεπάγεται αυτή η αναγνώριση.
«Αυτό όμως», συνεχίζει η έκθεση, «δεν σημαίνει ότι παρεμβάσεις που παράγουν μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα πρέπει τώρα να αγνοηθούν», και στην προτροπή αυτή εντοπίζω την κεντρική ιδέα του κειμένου. Διότι η παρούσα κρίση με τον κορωνοϊό θα περάσει. Μην αμφιβάλλετε ότι η επιστήμη στο τέλος θα θριαμβεύσει – ει μη τι άλλο, ωθούμενη και από το κίνητρο του οικονομικού κέρδους.
Οταν θα έχει εξομαλυνθεί η κατάσταση και η πανδημία θα είναι παρελθόν, η οικονομία μας θα πρέπει να μην έχει συρρικνωθεί σε σημείο ώστε να έχουμε χάσει τη δεκαετία που ματώσαμε και να μην έχουμε βρεθεί ξανά στην αφετηρία. Πολύ απλά, αυτός πρέπει να είναι ο πολιτικός στόχος για την κυβέρνηση της χώρας. Πρέπει, δηλαδή, να αντιμετωπίζει επαρκώς τα πλήγματα στην οικονομία και στην κοινωνία από την παγκόσμια υγειονομική κρίση, ενώ συγχρόνως θα μεριμνά για να είναι έτοιμη η οικονομία να εκμεταλλευθεί την ισχυρή ανάκαμψη της ανάπτυξης, όταν η πανδημία θα έχει περάσει.
Τα μέσα που υποδεικνύει η έκθεση του διοικητή της ΤτΕ για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η προσήλωση στις πολιτικές που αντιμετωπίζουν τις διαχρονικές και διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας. Συγκεκριμένα, «η μείωση των μη εξυπηρετούμενων (κόκκινων) δανείων και η ολοκλήρωση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος με κατεύθυνση τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για το επιχειρείν». Αυτός ο διττός στόχος σημαίνει, κατά τη γνώμη μου, ότι χρειάζεται πραγματισμός στην ηγεσία της χώρας και όχι ιδεοληψίες.
«Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος»· και δίλημμα μεταξύ ζωής και ελευθερίας δεν μπορεί να υπάρξει, αφού η πρώτη είναι προϋπόθεσης της δεύτερης – σωστά;
Υπ’ αυτή την έννοια, είναι περιττό να συζητούμε με ιδεολογικούς όρους για φιλελεύθερες και σοσιαλιστικές αντιλήψεις που δήθεν συγκρούονται. Το ζητούμενο είναι ο πραγματισμός, που μπορεί να σταθμίζει τις δράσεις και τις πολιτικές για τη σωτηρία ανθρώπινων ζωών τώρα, με τη μακροπρόθεσμη επίδραση που θα έχουν αυτές στην ποιότητα και στην ποσότητα της ζωής που σώζεται.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, λοιπόν, αισθάνομαι τυχερός μέσα στην ατυχία μου, που έχουμε κυβέρνηση πραγματιστών υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Πάρτε το απλό παράδειγμα της ενίσχυσης του συστήματος δημόσιας υγείας, που ασφαλώς πρέπει να είναι και είναι προτεραιότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει την ένταξη όλων των υπαλλήλων του συστήματος γενικώς στα βαρέα και ανθυγιεινά. Το ΚΚΕ, από την πλευρά του, βλέπει την ευκαιρία να ζητήσει επίταξη όλων των ιδιωτικών κλινικών και νοσοκομείων. Για τους πρώτους, η κρίση είναι μια ευκαιρία για να ανοίξουμε τον δρόμο προς τον σοσιαλισμό του λεφτόδεντρου. Για τους δεύτερους, μια ευκαιρία για μαζικές κρατικοποιήσεις.
Η κυβέρνηση, ωστόσο, κάνει κάτι διαφορετικό: προσφέρει έκτακτο bonus στους εργαζομένους στο σύστημα, καθώς έκτακτη είναι και η κρίση, ενώ την ίδια ώρα επιτάσσει όσα ιδιωτικά νοσοκομεία κρίνουν οι ειδικοί ότι είναι απαραίτητο, σύμφωνα με την πιο αυστηρή αποτίμηση της πραγματικότητας. Αυτό εννοώ κυβέρνηση πραγματιστών και το αντιπαραβάλλω με την επικίνδυνη ιδεοληψία, που προτάσσει τις θεωρίες και την πίστη στις ιδέες. Γι’ αυτό και λέω ευτυχώς που έχουμε αυτή την κυβέρνηση. Δεν είναι τέλειοι, φαντασθείτε όμως, σήμερα, με πανδημία και οργανωμένες επιθέσεις στα σύνορα, να είχαμε στα πράγματα εκείνους τους χαμένους.
«Η πανδημία του κορωνοϊού», καταλήγει η έκθεση του διοικητή της ΤτΕ, «θέτει στις κοινωνίες, στους πολίτες, στους θεσμούς και στις πολιτικές ηγεσίες σημαντικές προκλήσεις και διλήμματα. Αξίες και αρετές όπως ευθύνη, αλληλεγγύη, συνεργασία, ορθολογισμός, συλλογικότητα, συντονισμός, αξιοποίηση και εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης, καθώς και υπεύθυνη και ικανή ηγεσία, αποκτούν καίρια σημασία για την επιτυχή διαχείριση της πανδημίας». Oπως το λέει!