Τα οικουμενικά προβλήματα

4' 36" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η διαχείριση του προσφυγικού – μεταναστευτικού δεν είναι από τα ατού της κυβέρνησης. Αλλά πάλι ποιας ήταν; Ποιας είναι; Και ποιας θα είναι; Δεν εννοούμε μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά παγκοσμίως. Προσφυγικό πρόβλημα έχουν όλες οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και γι’ αυτό οι κάτοικοί τους ανακλαστικώς ενισχύουν την Ακροδεξιά. Μεταναστευτικό πρόβλημα έχουν μέχρι και οι ΗΠΑ και γι’ αυτό χτίζουν τείχη που τα παίρνει ο άνεμος. Δεν υπάρχει μια διεθνώς αναγνωρισμένη «καλή πρακτική» για να αντιγράψουμε. Υπάρχουν μόνο μπαλώματα και κραυγές. Υπάρχει όμως και μια βασική αντινομία στα θεμέλια της πολιτικής.

Οι δομές του εθνικού κράτους οικοδομήθηκαν σε μια εποχή που η μετακίνηση ανθρώπων, εμπορευμάτων, κεφαλαίων, ακόμη και πληροφοριών ήταν δύσκολη και ακριβή υπόθεση. Η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας άλλαξε δραστικά το σκηνικό. Κάποτε –όχι πολύ παλιά– κάποιος έφευγε παιδαρέλι για να δουλέψει στην Αμερική και γύριζε στο χωριό όταν έπαιρνε σύνταξη. Αν γύριζε. Χρειαζόταν ένα μήνα και μια περιουσία για το ταξίδι. Σήμερα τα υπερπόντια ταξίδια έχουν γίνει προσιτά: οκτώ ώρες και 350 ευρώ.

«Το στάσιμο εξατμίζεται…»

Οι ίδιες τεχνολογίες κάνουν και τη μετανάστευση πιο φθηνή και η φθήνια τρώει τον… πασά. Η πολιτική, που είναι φτιαγμένη για τις δομές του εθνικού κράτους, δεν παγκοσμιοποιείται με τις ίδιες ταχύτητες που η τεχνολογία παγκοσμιοποιεί όλα τα υπόλοιπα. Και γι’ αυτό η πολιτική συγκρούεται διαρκώς με την πραγματικότητα. Το ζήσαμε με τις μεταφορές κεφαλαίων, όπου διάφοροι «έκλεισαν τα σύνορα» για να μαραζώσουν οικονομικώς· το βλέπουμε στην Κίνα, όπου ο ασφυκτικός έλεγχος του Διαδικτύου γίνεται μπούμερανγκ με την εξάπλωση του κορωνοϊού· το βλέπουμε με τα πανεπιστήμια, όπου η διεθνοποίησή τους είναι ζήτημα ζωής και πνευματικού θανάτου.

Καλώς ή κακώς, «η συνεχής ανατροπή της παραγωγής, ο αδιάκοπος κλονισμός όλων των κοινωνικών καταστάσεων, η αιώνια αβεβαιότητα και κίνηση διακρίνουν την αστική εποχή από όλες τις προηγούμενες.

Διαλύονται όλες οι στέρεες, σκουριασμένες σχέσεις με την ακολουθία τους από παλιές σεβάσμιες παραστάσεις και αντιλήψεις κι όλες οι καινούργιες που διαμορφώνονται παλιώνουν πριν προλάβουν να αποστεωθούν.

Καθετί το κλειστό και στάσιμο εξατμίζεται…» που έλεγε και ο Καρλ Μαρξ στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο».

Η αντίδραση της πολιτικής σε αυτό το παγκόσμιο και αναπόφευκτο φαινόμενο είναι αναγκαστικώς σπασμωδική. Από τη μια μεριά υπάρχει η έπαρση του εθνικού κράτους, που παλιά έκανε κουμάντο ακόμη και στο τι θα διαβάζουν οι πολίτες, και από την άλλη μεριά υπάρχει η πίεση των εκλογέων, που λογικώς φοβούνται το καινούργιο, ειδικώς όταν έρχεται με τις σημερινές ταχύτητες. Το είδαμε όταν κατά τη δεκαετία του ’90 ξεκινούσε η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου. Πολλές χώρες ύψωσαν πλαστικά φορολογικά τείχη, για να ευημερήσουν τελικώς οι γείτονές τους. «Στη θέση της παλιάς τοπικής και εθνικής αυτάρκειας και αποκλειστικότητας, μπαίνει μια ολόπλευρη συναλλαγή, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών», έγραφε ο Μαρξ. Το βλέπουμε και στις άτεχνες προσπάθειες λογοκρισίας του Διαδικτύου· ούτε η Κίνα μοιάζει να το καταφέρνει. «Κι αυτό που γίνεται στην υλική παραγωγή γίνεται και στην πνευματική παραγωγή. Τα πνευματικά προϊόντα των μεμονωμένων εθνών γίνονται κοινό χτήμα. Η εθνική μονομέρεια και ο εθνικός περιορισμός γίνονται όλο και πιο αδύνατα και από τις πολλές εθνικές και τοπικές φιλολογίες διαμορφώνεται μια παγκόσμια φιλολογία» (ό.π.).

Το μόνο πρόβλημα στην ανάλυση του Μαρξ είναι η θεοποίηση της αστικής τάξης. Δεν είναι αυτή που «με τη γρήγορη βελτίωση όλων των εργαλείων παραγωγής, με την απεριόριστη διευκόλυνση των επικοινωνιών, η αστική τάξη τραβάει στον πολιτισμό όλα, ακόμα και τα πιο βάρβαρα έθνη. Οι φτηνές τιμές των εμπορευμάτων της είναι το βαρύ πυροβολικό που γκρεμίζει όλα τα σινικά τείχη και που αναγκάζει να συνθηκολογήσει ακόμα και το πιο σκληροτράχηλο μίσος των βαρβάρων ενάντια στους ξένους. Αναγκάζει όλα τα έθνη να δεχτούν τον αστικό τρόπο παραγωγής, αν δεν θέλουν να χαθούν. Τα αναγκάζει να εισαγάγουν στη χώρα τους τον λεγόμενο πολιτισμό, δηλαδή να γίνουν αστοί. Με μια λέξη, δημιουργεί έναν κόσμο “κατ’ εικόνα της”». Η αστική τάξη είναι παράγωγο μιας βαθιάς κοινωνικής διαδικασίας που περιλαμβάνει την πρόοδο της τεχνολογίας και την αρχέγονη επιθυμία των ανθρώπων να βελτιώσουν την προσωπική τους κατάσταση. Κάθε άνθρωπος θα χρησιμοποιήσει κάθε διαθέσιμη τεχνολογία για να κερδίσει κάτι περισσότερο· είτε η τεχνολογία αυτή είναι το υνί που κάνει πιο παραγωγική τη γη, είτε πρόκειται για την ηλεκτρονική τεχνολογία που κάνει εύκολη την ανταλλαγή άυλων αξιών (μετοχές, ομόλογα, κρυπτονομίσματα κ.ά.), είτε μιλάμε για τα φθηνά φουσκωτά ώστε να μετακινηθεί κάποιος σε χώρες όπου θα βρει δουλειά.

Αναποτελεσματική άμυνα

Η πρώτη απάντηση της πολιτικής όλων των εθνών είναι αμυντική: «Θα καταρρίψουμε τους δορυφόρους», έλεγε ο αείμνηστος Δημήτρης Μαρούδας· θα φιλτράρουμε το «ανήθικο» ή «πειρατικό» περιεχόμενο στο Διαδίκτυο, λένε άλλοι· θα φτιάξουμε πλωτά ή σταθερά τείχη στα σύνορα υπόσχονται στις μέρες μας. Ολα αυτά κοστίζουν χωρίς να φέρνουν αποτέλεσμα και καταλήγουν αυτεπίστροφα για τους πολιτικούς που τα υπόσχονται·δημιουργούν προσδοκίες που δεν μπορούν να ικανοποιήσουν.

Μετά το πρώτο σοκ και τις πρώτες ανεδαφικές υποσχέσεις αρχίζει με δειλά βήματα η παγκοσμιοποίηση και της πολιτικής, είτε με τη μορφή παγκόσμιων συμφωνιών είτε με τη μορφή ευρύτερων συσσωματώσεων των εθνικών κρατών όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν είναι εύκολη διαδικασία, ούτε χωρίς πισωγυρίσματα. Αυτές καθαυτές οι εθνικές κοινωνίες έχουν γίνει εξαιρετικά πολύπλοκες και από τη θεωρία των συστημάτων γνωρίζουμε ότι οι πολυπλοκότητες δεν αθροίζονται, αλλά πολλαπλασιάζονται γεωμετρικώς. Γι’ αυτό και οι διεθνείς συμφωνίες εκτείνονται σε χιλιάδες ακατανόητες εν πολλοίς σελίδες, που αφήνουν άπλετο χώρο για διαστρεβλώσεις και fake news. Μη μιλήσουμε και για το ενωσιακό δίκαιο της Ε.Ε., που είναι προϊόν συμβιβασμού 28 εθνικών παραδόσεων.

Παρά τα πισωγυρίσματα δεν μπορεί να υπάρξει συνολική υπαναχώρηση στην παγκοσμιοποίηση. Δεν το επιτρέπουν τα προβλήματα, που είναι πλέον οικουμενικά, και οι ευκαιρίες που δημιουργούνται παγκοσμίως.

Οσο για τους φανφαρόνους, που υπόσχονται Brexit και καλό ΕΣΥ, συντόμως θα αντιμετωπίσουν την μήνιν όλων εκείνων που τους πίστεψαν…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή