Οσοι πιστεύουν ή ελπίζουν ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη μάλλον θα διαψευσθούν για ακόμη μία φορά. Οι πολιτισμικοί δεσμοί της Ευρώπης έχουν βαθιές ρίζες μέσα στον χρόνο και είναι ανθεκτικότεροι από οποιαδήποτε πολιτική ή οικονομική συγκυρία. Πριν από μόλις πέντε χρόνια, ένας Ελληνας υπουργός Οικονομικών διαπραγματευόταν με τους ομολόγους του τη σωτηρία της χώρας του, προτάσσοντας ως επιχείρημα ότι τα ευρώ, που απαιτούσε για λογαριασμό της, σε μερικούς μήνες δεν θα είχαν καμία αξία, αφού η αρχιτεκτονική του κοινού νομίσματος ήταν εξαρχής λανθασμένη. Είναι σαν να ζητείς στέγη με το επιχείρημα ότι ούτως ή άλλως το οικοδόμημα θα γκρεμιστεί. Και οι αστρολόγοι πέφτουν καμιά φορά έξω. Το θέμα είναι τι γίνεται όταν δεν πέφτουν ποτέ και για τίποτε μέσα. Αν όμως η Ευρώπη δεν κινδυνεύει να διαλυθεί, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κινδυνεύει να βαλτώσει και να χάσει πολύτιμο ιστορικό χρόνο. Κι αυτό θα συμβεί εάν οι συνιστώσες της χάσουν την εμπιστοσύνη τους, η μία προς την άλλη και όλες μαζί, προς την κοινή τους ύπαρξη. Σε αυτήν την αμοιβαία εμπιστοσύνη οικοδομήθηκε η Ενωση. Και αυτή η αμοιβαία εμπιστοσύνη λειτούργησε στην πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση. Η Ευρώπη έδειξε την εμπιστοσύνη της στην Ελλάδα και η Ελλάδα μπόρεσε να την εμπιστευθεί. Τα μνημόνια, με όλα τους τα στραβά και τα πολλά απαράδεκτα, δεν ήταν παρά συμβόλαια. Και ένα συμβόλαιο στηρίζεται πάντα στη σχέση εμπιστοσύνης.
Τις σχέσεις εμπιστοσύνης τις υπονόμευσε για πρώτη φορά η προσφυγική κρίση του 2015, η οποία στη συνέχεια μετατράπηκε σε μεταναστευτική κρίση. Αυτή που ζούμε σήμερα. Μέχρι πριν από μερικούς μήνες, τα κέντρα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου προκαλούσαν ένα κοινωνικό πρόβλημα το οποίο οι παντός καιρού προοδευτικοί προσκυνούσαν, εθισμένοι όπως είναι στη λατρεία των κοινωνικών προβλημάτων. Καταναγκαστική συμβίωση πληθυσμών που δεν έχουν και δεν θέλουν να αποκτήσουν διαύλους επικοινωνίας. Με το ξέσπασμα της πανδημίας, το πρόβλημα έγινε εκρηκτικό. Οι όροι διαβίωσης των μεταναστών στα κέντρα φιλοξενίας, σε συνδυασμό με τις ανοιχτές δομές, κοινώς το ανεξέλεγκτο μπες-βγες, σίγουρα δεν συμβαδίζουν με τους κανόνες που το ελληνικό κράτος έχει ορίσει για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ακόμη κι αν παραμερίσουμε το κορωνοομόλογο, δύσκολα μπορούμε να αγνοήσουμε τον καταμερισμό του μεταναστευτικού βάρους. Μπορεί η υπόλοιπη Ευρώπη να συντρέξει την Ελλάδα στην αντιμετώπιση της απειλής; Και επειδή η λέξη «αλληλεγγύη» είναι αρκούντως φθαρμένη λόγω καταχρήσεως, ας μιλήσουμε για υποχρέωση. Είναι υποχρέωση της Ευρώπης να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των νησιών μας. Ηθική, όπως και πολιτική υποχρέωση, σαν την εμπιστοσύνη που, όπως έλεγε η Ζακλίν ντε Ρομιγί, είναι απαραίτητη για τη δημοκρατία.