Ας είμαστε ειλικρινείς. Η στέρηση της περιφοράς του Επιταφίου δεν αφορά μόνον το θρησκευτικό αίσθημα των πιστών. Για τους περισσότερους βαραίνει επειδή στερούνται ένα κοινωνικό έθιμο. Ελάχιστοι εμφανίζονται στον ναό όταν οι καμπάνες σημάνουν την αρχή της λειτουργίας και ακόμη λιγότεροι επιστρέφουν μετά την περιφορά. Οι υπόλοιποι, το πλήθος, ακολουθούν τον Επιτάφιο επαναλαμβάνοντας τα δύο ή τρία συγκινητικά εγκώμια. Τα ίδια πάνω-κάτω ισχύουν και για το Μεγάλο Σάββατο. Δεν τα επισημαίνω όλα αυτά για να υποβαθμίσω τη σημασία τους. Το αντίθετο. Οταν ο ιερέας λέει «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας», δεν απευθύνεται μόνον στους θρησκευόμενους. Οι λέξεις που αντηχούν αιώνες ζωής αγγίζουν το κοινό αίσθημα. Ο κοινωνικός χαρακτήρας της Ορθοδοξίας είναι πολύ ισχυρός. Και αυτόν τον χαρακτήρα υπηρετεί η θεατρικότητα της Εβδομάδας των Παθών.
Βιάστηκαν να κατηγορήσουν την Εκκλησία οι συνήθεις ύποπτοι. Ανάμεσά τους και οι γνωστοί παλαιοημερολογίτες της πολιτικής, οι οποίοι καταγγέλλουν τον συνωστισμό στους ναούς αλλά εγκωμιάζουν τον συνδικαλιστικό συνωστισμό στο προαύλιο του «Ευαγγελισμού». Το σκοτάδι είναι πάντα μαύρο και οι φανατικοί όλων των δογμάτων το γνωρίζουν πολύ καλά. Η Εκκλησία, όμως, απέδειξε ότι δεν ταυτίζεται με τον φανατισμό ορισμένων λειτουργών της. Η απόφαση για τη Μεγάλη Εβδομάδα ήταν δύσκολη, όμως ελήφθη με απόλυτη συνείδηση της κοινωνικής ευθύνης. Οι λειτουργίες θα γίνουν κεκλεισμένων των θυρών. Οι θύρες θα παραμείνουν κλειστές για τους πιστούς. Και δεν θα υπάρξουν μεγάφωνα. Δεδομένης της λατρείας του Ελληνος για την ντουντούκα, δεδομένου επίσης του γεγονότος ότι ο συνωστισμός της Μεγάλης Παρασκευής και του Σαββάτου παρατηρείται εις το προαύλιον και ουχί εις το εσωτερικό του ναού, φαντασθείτε τι θα γινόταν αν η λειτουργία μεταδιδόταν από μεγάφωνα.
Οφείλω να επισημάνω ότι ο χειρισμός του κρίσιμου αυτού ζητήματος εκ μέρους της κυβέρνησης υπήρξε άκρως αποτελεσματικός. Χωρίς να υποχωρεί, δεν επέβαλε τα μέτρα που έκρινε ότι πρέπει να ληφθούν. Δημιούργησε τις προϋποθέσεις ώστε η ίδια η Εκκλησία να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Θα έλεγα πως η όλη υπόθεση ήταν μια εξαιρετική δοκιμή για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει η Εκκλησία σε ενδεχόμενο διαχωρισμό της από το Κράτος. Οι αναχρονισμοί στη λειτουργία του κράτους είναι καταστροφικοί. Θα έλεγα πως είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία της Εκκλησίας, η οποία εκτός των άλλων υπάρχει για να υπενθυμίζει στην κοινωνία την αξία του αναχρονισμού. Την ύπαρξη ενός χρόνου ο οποίος υπερβαίνει τις ανθρώπινες δυνάμεις και δεν παγιδεύεται στο αέναο παρόν και στην αυταρέσκειά του.