Οσοι πιστεύουν ότι η πανδημία του κορωνοϊού σκότωσε τον λαϊκισμό μάλλον αγνοούν το γεγονός ότι η Ελληνική Αστυνομία έχει βαπτίσει το επιχειρησιακό της σχέδιο για αυτό το Σαββατοκύριακο «Μάχη της σούβλας».
Κοινώς, την αντιμετώπιση μιας συλλογικής συμπεριφοράς η οποία, στο όνομα ενός εθίμου, μπορεί να υπονομεύσει την άμυνά μας απέναντι στον ιό. Μπορείς να αντιληφθείς με ορθολογικά κριτήρια την ανάγκη ενός θρησκευόμενου χριστιανού να κοινωνήσει. Μπορείς να κατανοήσεις και τη δογματική θέση ότι το αίμα του Χριστού δεν μεταφέρει αρρώστιες. Συμφωνείς δεν συμφωνείς, το δέχεσαι δεν το δέχεσαι, οφείλεις να παραδεχθείς πως αυτές οι θέσεις δεν είναι ούτε πρόσκαιρες ούτε επιπόλαιες. Εχουν πνευματικό βάθος και πολλές φορές στη διάρκεια των αιώνων έχουν αποδείξει τη θεραπευτική ισχύ τους ως σημεία της μεταφυσικής αλήθειας.
Δεν είναι η περίπτωση της σούβλας. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα έθιμο της ηπειρωτικής Ελλάδας –Ρούμελη και Μωριάς–, αφού στα νησιά μας με τους αέρηδες το ψήσιμο γίνεται στον φούρνο. Ενα τοπικό έθιμο με άλλα λόγια, το οποίο ως επί το πλείστον λειτουργεί ως άλλοθι ξεσαλώματος. Κοινώς οινοποσίας, κρεοφαγίας, παραγωγής θορύβου μετ’ εκρήξεων ή και πυροβολισμών, ένα απ’ αυτά τα έθιμα που μας θυμίζουν ότι μια κοινωνία μπορείς να την κρίνεις και από τα απωθημένα της.
Και τα απωθημένα του Πάσχα, της συγκινητικότερης στιγμής της ορθοδοξίας, δυστυχώς μαρτυρούν για ένα υπόβαθρο συλλογικής βίας που περιμένει το χάος για να απελευθερωθεί. Απ’ τα βαρελότα ώς την κακοφωνία με τα τσιμπούσια και τη θλιβερή εκατόμβη με τα τροχαία, η Ελλάδα της σούβλας βγάζει τον χειρότερο εαυτό της.
Και εδώ έρχεται ο λαϊκισμός για να ταυτίσει μια πρακτική υψίστης πολιτισμικής αξίας, όπως η μετάληψη, με μια συνήθεια την οποία έχουμε τόσο διασύρει, ώστε για πολλούς να αποτελεί καταναγκασμό και πάντως δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εννοούμε όταν λέμε «γιορτάζω». Συμπεριφερόμαστε σαν θυμωμένοι, εναντίον των αυγών, εναντίον του εριφίου, εναντίον του οίνου και, τέλος, εναντίον εαυτών και αλλήλων όταν μπούμε στο αυτοκίνητο. Ολα ισοπεδώνονται κάτω από ένα όνομα: Πάσχα. Απ’ το σπαρακτικό «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου» ώς τη σούβλα. Κι αυτή την ισοπέδωση παλεύουν να εκμεταλλευθούν όσοι προωθούν τη στρατηγική του νέου λαϊκισμού, η οποία οργανώνεται γύρω από τα σπασμένα νεύρα του έγκλειστου συμπολίτη μας. Θα τον πείσουν άραγε ότι τον έκλεισαν σπίτι του για να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα του –κάτι τελείως περιττό–, να κάμψουν το φρόνημά του –αυτό που εκδηλώνεται στη σούβλα– και να ταπεινώσουν το θρησκευτικό του φρόνημα για να μην θιγούν οι μουσουλμάνοι μετανάστες.
Δεν σκοτώθηκε ο λαϊκισμός. Τραυματίσθηκαν καίρια οι φορείς του, ο ΣΥΡΙΖΑ κατά μείζονα λόγο. Αυτοί περιμένουν τη στιγμή που η οικονομική κρίση θα αρχίσει πάλι να σαρώνει. Οταν η πανδημία θα έχει εκλείψει, όταν η Ελλάδα θα έχει αποδείξει ότι επιτέλους είναι μια σοβαρή κοινωνία που μπορεί να σταθεί όρθια εκεί που άλλοι τρεκλίζουν, θα προσπαθήσουν να στρέψουν την επιτυχία εναντίον αυτών που την επέτυχαν. Για τόσο λίγους νεκρούς πήραν τόσο «σκληρά» μέτρα; Και σιγά τη σκληρότητα. Πόσοι θα έχουν την ψυχραιμία να συλλογιστούν ότι επειδή πήραν τόσο αντιπαθή μέτρα κατάφεραν να περιορίσουν τον αριθμό των θυμάτων; Με τη γνωστή γεωφυσική ευδαιμονία του Αυγούστου κανείς δεν θα θέλει να σκέφτεται τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Με την πρώτη βουτιά στη θάλασσα θα έχουμε ξεχάσει για ποιον λόγο μας απαγόρευσαν τις βουτιές.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και οι επιτελείς του μέσα σε τέσσερις μόλις μήνες κατάφεραν να αντιμετωπίσουν δύο εθνικές κρίσεις. Η πρώτη ήταν η επίθεση της Τουρκίας του Ερντογάν στον Εβρο. Η δεύτερη, η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, που σάρωσε το αίσθημα ασφάλειας ολόκληρου του πολιτισμού μας. Η αντιπολίτευση συμπεριφέρεται σαν να μην έχει γίνει τίποτε απ’ όλ’ αυτά. Και περιμένει τη στιγμή όπου στη θέση του Τσιόδρα στα δελτία ειδήσεων θα εμφανιστούν οι αστρολόγοι της οικονομίας. Οπως όλα δείχνουν, ο Ερντογάν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τις προσπάθειές του μέχρι τελικής πτώσεως.
Δεν ξέρω ποιο θα είναι το πρόσωπο του νέου λαϊκισμού. Υποψιάζομαι, πάντως, ότι δεν θα είναι η γριούλα Αριστερά. Αυτή έχασε την ευκαιρία που της έδωσε η Ιστορία. Ομως, επιμένω. Ας μην βαυκαλιζόμαστε ότι τελειώσαμε με τον λαϊκισμό. Θα μεταλλαχθεί κι αυτός όπως μεταλλάσσεται ο ιός, και όπως δεν μπορεί να μεταλλαχθεί η Αριστερά, με τη βραδύνοια που τη χαρακτηρίζει. Αυτή περιμένει το χάος της οικονομικής κρίσης που θα ακολουθήσει την κρίση του ιού. Δεν έχει όμως τα εργαλεία για να επεξεργαστεί την κρίση του ιού, όπως και δεν έχει τα εργαλεία να επεξεργαστεί την κρίση του μεταναστευτικού. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση φάνηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει αυτό που την τρομάζει περισσότερο: τη συμφωνία μιας ολόκληρης κοινωνίας με μόνο στόχο τη σωτηρία της.
Είναι μάλλον αφελείς όσοι υποστηρίζουν ότι η προκήρυξη εκλογών θα τη βάλει μια και καλή στο περιθώριο. Η συμφωνία της κοινωνίας, το νέο κοινωνικό συμβόλαιο, θα επικυρωθεί όταν με το καλό σταθούμε στα πόδια μας αφού αντιμετωπίσουμε την επερχόμενη οικονομική κρίση.