«Κλείνω με ένα πολύ ουσιαστικό θέμα», είπε προχθές ο πρωθυπουργός στην τριτολογία του από το βήμα της Βουλής, αναγνωρίζοντας ότι «αναδείχθηκε και σωστά από όλους τους πολιτικούς αρχηγούς». Αναφερόταν στον πολιτισμό, στην ενίσχυση του κλάδου, «βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα», ενδεχομένως με «πόρους του ΕΣΠΑ για ένα στοχευμένο πρόγραμμα στήριξης της ανεργίας στον χώρο».
Η αγωνία των ανθρώπων του πολιτισμού, αυτή τη φορά, δεν είναι ούτε συντεχνιακό αίτημα ούτε συνδικαλιστικό τροπάρι. Οι προσεχείς μήνες θα είναι ένα τεστ επιβίωσης, αυξημένης δυσκολίας, για ηθοποιούς, μουσικούς, τεχνικούς, επαγγελματίες καλλιτέχνες. Ανθρώπους, δηλαδή, που βιοπορίζονται, κάποτε επαρκώς συνήθως στοιχειωδώς, προσφέροντας αυτό το οποίο στη διάρκεια του εγκλεισμού μάς συνέτρεξε εντελώς δωρεάν: πολιτισμό.
Σε μεγάλο ρεπορτάζ της, η «Κ», προχθές (σελ. 14), ανέδειξε τις πολλές πτυχές μιας αναπάντεχης συνθήκης: ενός καλοκαιριού χωρίς αναμονές. Φεστιβάλ και συναυλίες δεν θα διοργανωθούν, θέατρα δεν θα ανοίξουν, οι θερινοί κινηματογράφοι υπό όρους. Προφανώς, στις πρωτόγνωρες αυτές καταστάσεις και ο χώρος του πολιτισμού θα αναγκαστεί να αναπροσαρμοστεί: «Δουλεύουμε ένα σχέδιο ψηφιακών εμφανίσεων για το Μέγαρο Μουσικής, και αυτό είναι κάτι που, αργά ή γρήγορα, θα μπει στη ζωή μας», δήλωσε ο αρχιμουσικός της ορχήστρας Καμεράτα, Γιώργος Πέτρου.
Ομως, όσο εφευρετικοί και ασκημένοι κασκαντέρ της επιβίωσης κι αν είναι, τώρα καλούνται να επινοήσουν το ανύπαρκτο. Γιατί ακόμη και όσοι νέοι σε ηλικία καλλιτέχνες έκαναν δουλειές ευκαιριακές (γκαρσόνια, μπάρμαν κ.ο.κ.) για να ενισχύσουν το εισόδημά τους, ποια εστιατόρια και μπαρ θα προσλάβουν κόσμο τους ερχόμενους μήνες;
Αλλά δεν είναι τυχαίο που ο πολιτισμός έμεινε τελευταίος στις οικονομικές διευθετήσεις. Υπάρχει ακόμη, εδραιωμένος στην κοινωνία, και εν μέρει στο πολιτικό σύστημα, ο μύθος του «πένητος καλλιτέχνη». Τι σημασία έχει εάν έχει δαπανήσει τη μισή ζωή του για να μάθει ένα μουσικό όργανο ή χρειάζεται αδιάλειπτη άσκηση των εκφραστικών του μέσων για να εργαστεί σε ένα ανταγωνιστικό επάγγελμα, σε μια μικρή αγορά όπως η ελληνική;
Θεωρούμε δεδομένη την καλλιτεχνική προσφορά, όπως θεωρούσαμε, μέχρι τώρα, δεδομένο να συναντιόμαστε και να συγχρωτιζόμαστε. Ομως η «παράσταση» αυτή τελείωσε. Για να ξανασηκωθεί η αυλαία χρειάζεται έγνοια, σχέδιο και πρόγραμμα. Ο πολιτισμός είναι πράγματι «πολύ ουσιαστικό θέμα». Ζωτικό όργανο, όχι εικονικό.