Η απότομη αλλαγή των δεδομένων από το 2008 και, κυρίως, μετά το 2010 αναζωπύρωσε έκτοτε μια συζήτηση, στην οποία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ενεπλάκησαν όλα τα κόμματα, για τα ρήγματα που δημιουργούσε η νέα οικονομική πραγματικότητα στη συνοχή των γενεών.
Το υφιστάμενο χάσμα διευρύνθηκε και άλλο, οι τότε 30άρηδες και νυν 40άρηδες είτε προσαρμόστηκαν σε χαμηλότερες προσδοκίες, είτε απλά αναχώρησαν για το εξωτερικό προς αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος.
Στην πράξη, βέβαια, όπως αποδείχθηκε μέσα στα επίπονα χρόνια της κρίσης –η οποία λαμβάνει παράταση ζωής λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας– δεν ήταν το διαγενεακό χάσμα που διευρύνθηκε, αλλά οι ανισότητες και εντέλει η κοινωνική κινητικότητα.
Οι σημερινοί 40άρηδες ή 50άρηδες είναι σχεδόν βέβαιο ότι ξεκίνησαν την επαγγελματική και κοινωνική πορεία τους σε μια περίοδο που ακόμη υπήρχε περιθώριο εξέλιξης και πληθώρα επιλογών.
Τα τελευταία δέκα χρόνια η «οροφή» για κάθε ηλικία είναι ολοένα και λιγότερο «γυάλινη». Αντιθέτως, γίνεται πια συμπαγής, σκληρή, πολύ ορατή. Παράγοντες, οι οποίοι είναι έξω από τον έλεγχο οποιουδήποτε ατόμου και ήταν ήδη προκαθορισμένοι κατά τη γέννησή του, είναι αυτοί που τελικά προσδιορίζουν την εξέλιξή του. Ακόμη και οι εξαιρέσεις αυτής της τάσης είναι ανησυχητικές. Εξαιρούνται όλοι όσοι έχουν «κολλήσει» κομματικά ένσημα.
Το πρόβλημα της ανισότητας δεν είναι ελληνικό, ούτε καν ευρωπαϊκό, αφορά όλη τη Δύση. Ωστόσο, για την Ελλάδα η διεύρυνση των ανισοτήτων ισοδυναμεί με σιωπηλή, αργή παρακμή. Το να φτιάχνουν ιστορία οι παρέες, κατά το γνωστό άσμα, ακούγεται ρομαντικό, έστω και ρετρό.
Με το να σφετερίζονται όμως οι παρέες κάθε τι που σωστά αξιοποιημένο –από θέσεις αξιοπρεπούς εργασίας ή διοίκησης σε πόστα κρίσιμα– θα μπορούσε να βοηθήσει τη χώρα να κινηθεί, να προχωρήσει παρακάτω και να απεγκλωβιστεί από την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει, τότε η επόμενη αποτυχία βρίσκεται στην επόμενη γωνία, περιμένοντας απλά να συμβεί.
Οι συγκυριακές επιτυχίες, επίτευγμα μιας κρατικής μηχανής και μιας κοινωνίας που έχουν εθιστεί να λειτουργούν οριακά, δεν πρέπει να αποσπούν από τη μεγάλη εικόνα: η Ελλάδα κατρακύλησε σε αρκετούς τομείς πολύ πίσω από τα πρότυπα μιας ευημερούσας χώρας με ίσες ευκαιρίες για όλους και θα πρέπει να κερδίσει έδαφος.