Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι την περίοδο αυτή οι «ήρωες γιατροί» σε όλον τον κόσμο δέχονται την πραγματική ευγνωμοσύνη των περισσότερων. Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα γεγονότα που δημιουργούν ανησυχίες στους «ήρωες γιατρούς».
Ας ξεκινήσουμε από την Κίνα όπου ο Li Wenliang, ο πρώτος γιατρός που μίλησε για την περίεργη πνευμονία που εμφανίστηκε στο νοσοκομείο του, στην πόλη Γουχάν, τιμωρήθηκε από τις Αρχές για το «θράσος» του να αποκαλύψει την αλήθεια. Τη «συγγνώμη» που του έστειλε αργότερα η κυβέρνηση, την έλαβε λίγο πριν πεθάνει σε ηλικία 34 ετών από την COVID-19. Στην ίδια χώρα, στο ίδιο νοσοκομείο, η γιατρός Ai Fen «εξαφανίστηκε» όταν μίλησε δημόσια για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοί της την περίοδο αυτή. Τα ΜΜΕ όλου του κόσμου αναρωτιούνται για την τύχη της.
Αν προχωρήσουμε δυτικότερα στην Ινδία, το μεν κράτος μιλάει για τους «ήρωες γιατρούς», η δρ Panigrahi όμως περιγράφει τις απειλές των συγκατοίκων της στην πολυκατοικία που μένει, «να φύγει για να μην τους κολλήσει με τον κορωνοϊό»! Το Ινστιτούτο των Ιατρικών Επιστημών της Ινδίας έκανε έκκληση στην κυβέρνηση να βοηθήσει τους γιατρούς που εκδιώκονται από τα ίδια τους τα σπίτια: «Πολλοί από τους γιατρούς βρίσκονται στους δρόμους με τις βαλίτσες τους και δεν έχουν πού να πάνε», σημειώνουν.
Στο μεγάλο γειτονικό μας κράτος, την Τουρκία, ο πρόεδρος Ερντογάν στις 20 Μαρτίου βγήκε στο μπαλκόνι του προεδρικού μεγάρου να χειροκροτήσει τους «ήρωες γιατρούς». Κανέναν γιατρό δεν έπεισε. Αντίθετα, λίγες μέρες αργότερα, στις 17 Απριλίου 2020, οι γιατροί σταμάτησαν για λίγο την εργασία τους το μεσημέρι για να τιμήσουν τους 100.000 συναδέλφους τους που τα τελευταία χρόνια έχουν υποστεί βιαιότητες ακόμα και θανάτους όπως εκείνος του νέου γιατρού Ερσίν Αρσλάν, τη μνήμη του οποίου ετίμησαν.
Αν φύγουμε από την Τουρκία και πάμε στην επίσης γειτονική μας Ιταλία, η πραγματική κατάσταση για τους «ήρωες γιατρούς» είναι ακόμη χειρότερη. Ο καθηγητής Καρδιολογίας και διευθυντής της Καρδιοαναπνευστικής Μονάδος στο νοσοκομείο Santi Paolo e Carlo στο Μιλάνο, Stefano Carugo, αναφέρει σε συνέντευξή του σε ιταλική εφημερίδα: «Ολοι οι γιατροί δουλεύουν δίχως να σηκώσουν κεφάλι, γίνονται θαύματα. Θα θέλαμε να συνεχίσουμε να ασχολούμαστε αποκλειστικά με ασθενείς που μας έχουν ανάγκη για να σωθούν, χωρίς να ξοδεύουμε χρόνο βγάζοντας φωτοτυπίες ιατρικών αρχείων». Το τι σημαίνουν οι φωτοτυπίες των αρχείων εξηγεί στην ίδια εφημερίδα ένας άλλος «εντατικολόγος» γιατρός. «Οι βάρδιες είναι εξαντλητικές και είναι δύσκολο να αντέξεις, επειδή πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται τις καταγγελίες. Οι συγγενείς ζητούν τους ιατρικούς φακέλους εάν κάποιο μέλος της οικογένειας πέθανε, ρωτούν γιατί δεν είχε διασωληνωθεί νωρίτερα και ποια φάρμακα έχουν δοθεί. Από ήρωες έχουμε γίνει υπεύθυνοι για τους θανάτους, και αυτό μας κάνει να χάσουμε τη διάθεση να διακινδυνεύσουμε».
Παρόμοιες συμπεριφορές απέναντι στους «ήρωες γιατρούς» βλέπουμε σήμερα και σε πολλά άλλα κράτη του κόσμου που έχουν κρούσματα από τον κορωνοϊό. Διαφέρουν ίσως στον τρόπο, όπως π.χ. να χτυπάνε τους γιατρούς στο νοσοκομείο Middle East Eye στο Χαρτούμ του Σουδάν, ή απλώς να τους απολύουν όπως γίνεται σε πολλά νοσοκομεία των ΗΠΑ όταν παραβαίνουν τις εντολές και μιλάνε δημόσια για τις ελλείψεις στα μέσα προσωπικής τους ασφάλειας.
Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακόμα τέτοια φαινόμενα, αφού η πορεία της επιδημίας είναι πολύ καλή. Για να προλάβουμε όμως τέτοιες συμπεριφορές, πρέπει η πολιτεία έγκαιρα να προστατέψει τους γιατρούς λαμβάνοντας συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα. Η μείωση του χρόνου νομικής προσφυγής εναντίον των γιατρών από τα πέντε χρόνια στον ένα χρόνο που ισχύει για άλλους επαγγελματίες (όπως π.χ. τους δικηγόρους), θα ήταν ένα αρχικό μέτρο για να μη συνεχιστεί και στη χώρα μας αυτό που συμβαίνει στην Ιταλία. Η «αμυντική» ιατρική των μέχρι σήμερα απροστάτευτων γιατρών κοστίζει όχι μόνο στην «ηρωική» ιατρική στάση τους απέναντι σε δύσκολα «περιστατικά», αλλά και στον κρατικό προϋπολογισμό που επιβαρύνεται από «αμυντικές» ιατρικές εξετάσεις. Ενα άλλο μέτρο θα ήταν η νομοθετική «πίεση» προς τους Ιατρικούς Συλλόγους να αποβάλουν από τις τάξεις τους όσους «γιατρούς» κατ’ εξακολούθηση παραβαίνουν τους ηθικούς και νομικούς κανόνες της κοινωνίας μας. Η ουσιαστική εφαρμογή του ισχύοντος νόμου για τη «συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση» θα βοηθούσε επιπλέον την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας.
Αυτό όμως που ανέδειξε η πρόσφατη πανδημία στη χώρα μας είναι η έλλειψη γιατρών ειδικευμένων στην Επιδημιολογία, στην Κοινωνική Ιατρική, στη Δημόσια Υγεία. Οι ειδικά εκπαιδευμένοι αυτοί γιατροί δεν αντιμετωπίζουν την ασθένεια μεμονωμένων ατόμων όπως οι κλινικοί γιατροί (λοιμωξιολόγοι, πνευμονολόγοι, παθολόγοι κ.ά.), αλλά προλαμβάνουν και αντιμετωπίζουν τις ασθένειες πολλών ατόμων, μεγάλων πληθυσμών. Το κράτος πρέπει να στηρίξει νομοθετικά και οικονομικά τις ιατρικές αυτές ειδικότητες. Πρέπει να δοθούν ειδικά κίνητρα για να προσελκυσθούν περισσότεροι απόφοιτοι των Ιατρικών Σχολών. Εμείς οι καθηγητές τους πρέπει να τους πείσουμε ότι υπάρχει και αυτή η Ιατρική που έχει τις ίδιες ή και περισσότερες χαρές από εκείνες της συνηθισμένης κλινικής ιατρικής.
Η προστασία των πολιτών από τις νέες επιδημίες είτε από τις παλαιότερες που απειλούν να επανέλθουν, από τις περιβαλλοντικές απειλές της υγείας τους, από τη μόλυνση των υδάτων, του αέρα, του εδάφους, των καλλιεργειών είναι μέρος της εκπαίδευσης και της προσφοράς τους.
Οι λίγοι σήμερα, οι περισσότεροι ελπίζουμε αύριο γιατροί που θα αφιερωθούν στη Δημόσια Υγεία, αυτοί είναι οι πραγματικοί «ήρωες γιατροί». Τη σημαντική προσφορά τους στην πρόληψη και αντιμετώπιση των κινδύνων για την υγεία μας λίγοι την αναγνωρίζουν. Τον αδίστακτο πόλεμο που δέχονται καθημερινά από τα διάφορα οικονομικά συμφέροντα για να κάνουν «τα στραβά μάτια» ελάχιστοι τον γνωρίζουν. Είναι οι «ήρωες γιατροί», που τους έχουμε περισσότερο ανάγκη σήμερα από ποτέ.
* Ο κ. Δημήτρης Λινός είναι καθηγητής Χειρουργικής στο ΕΚΠΑ, lecturer στο Harvard Medical School.