Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Η ανακαίνιση των συμβόλων
Η εθιμοτυπία σε περι-ορίζει, όμως, μόνο αν την αφήσεις. Οι πρώτες χειρονομίες της Προέδρου δεν ήταν πολιτικές. Ηταν αυτό που στη γλώσσα των media λέγεται «συμβολικές». Ηταν ταυτόχρονα και η απόδειξη ότι τα σύμβολα δεν είναι στατικά κάτοπτρα. Οταν τα διαχειρίζεσαι εκτός εγχειριδίου –εκτός πλαισίου– τα σύμβολα δεν αντανακλούν απλώς τις ιδέες. Τις διαμορφώνουν.
Τι σημαίνει αυτό; Οτι η Πρόεδρος έχει μέχρι στιγμής χρησιμοποιήσει την υποδειγματική ισχύ του αξιώματος για να προβεί σε ορισμένες μικρές, αλλά επιδραστικές πρωτοτυπίες. Η πιο προβεβλημένη από αυτές ήταν η στάση της στο μνημόσυνο της Marfin – το χαμηλόφωνο συμφιλιωτικό μήνυμά της, αλλά και ο ζεστός, παρηγορητικός λόγος προς τους συγγενείς. Το δεύτερο παράδειγμα ήταν η γραπτή δήλωσή της την ημέρα κατά της ομοφοβίας.
Δεν χρειάζεται να εξηγήσει κανείς την επίδραση που μπορεί να έχει η θεσμική κατοχύρωση αυτών των μηνυμάτων – πώς συμβάλλει στην καλλιέργεια ενός νέου συλλογικού ήθους. Μπορεί να μη συνιστούν παρεμβάσεις «ρυθμιστικές» – της διαιτητικής μορφής που απαιτείται σε στιγμές συστημικού κλυδωνισμού. Μπορεί να μην έχει ακόμη χρειαστεί να δείξει η Πρόεδρος εάν διαθέτει ηγετικά αντανακλαστικά. Η ρουτίνα της, όμως, ήδη διαμορφώνεται ως αλυσίδα πρωτοβουλιών που ενεργοποιούν το συμβολικό οπλοστάσιο του θεσμού.
Δεν χρειάζεται να εξηγήσει κανείς τι κομίζει η Σακελλαροπούλου, γιατί το εξηγούν οι πρώιμοι επικριτές της. Το είδος της «κριτικής» που δέχεται καταδεικνύει τους εθιμικούς αυτοματισμούς που η ίδια υπερβαίνει. Της καταλογίζεται ότι υπέστειλε τη σημαία με το έμβλημα της προεδρίας· ή ότι τίμησε τη γενοκτονία των Ποντίων χωρίς να καταφύγει σε αιματηρές διατυπώσεις («σφαγιάστηκαν», «εξολοθρεύτηκαν»). Της καταμαρτυρούν δηλαδή ότι δεν επαναλαμβάνει τους γυμνασιακούς πανηγυρικούς, στους οποίους διέπρεπαν οι προκάτοχοί της, σαν επιδέξιοι βαλσαμωτές μιας νεκρής γλώσσας.
Οι αντίπαλοί της φωτίζουν τις διαφορές. Οποιος είχε ξεχάσει το μέτρο σύγκρισης, είχε την ευκαιρία να το θυμηθεί με τα μανιφέστα ευρωσκεπτικισμού που εμφανίστηκαν ντυμένα με την τενεκεδένια περικεφαλαία του μεγαλόστομου λεγκαλισμού.
Για να μετρήσει κανείς το παρόν, αρκεί να διαβάσει τους θεωρητικούς του επαρχιωτισμού, που δεν τους χωράει ο τόπος της αποστρατείας τους. Που ξεσπούν με διαβήματα απεγνωσμένου παραγοντισμού, κυνηγημένοι από την επερχόμενη λήθη.
Η Πρόεδρος είναι όντως αλλιώς.
Σταμάτης Κραουνάκης: Αυτή η νύχτα ξεθυμαίνει
Αυτή η πολιτική λειτουργία του Εντεχνου –που έτεινε να εκλείψει την εποχή της πασοκικής ευημερίας– βγήκε από το μουσείο χάρη στο αντιμνημόνιο. Πολλοί δημιουργοί και ερμηνευτές, που είχαν θητεύσει μόνο στα θερινά θέατρα και τις σκηνές ελάχιστης κατανάλωσης –μια μποτίλια ανά τέσσερα άτομα– ανακάλυψαν την παραφορά της πλατείας.
Η παραφορά ξεθύμανε. Δεν έστερξαν όμως όλοι να αποστρατευτούν. Ανέκαθεν πιο ηχηρός από τη βραχνάδα του, ο Κραουνάκης έψαχνε πάντα βήμα εκτός σκηνής. Γι’ αυτό και πέρασε σαν έτοιμος από τα περίτεχνα παραληρήματα των free press, στο ιντερνετικό κράξιμο. Στο τέλος ήταν από εκείνους που δεν θυμήθηκαν να κατέβουν από τα κάγκελα, όταν η αγανάκτηση, που βοήθησαν να επωαστεί, έγινε εξουσία.
Ομως, ακόμη κι όταν ενορχήστρωνε μισαλλόδοξα συνθήματα, ακόμη κι όταν άφηνε τη σάτιρα για να δανείσει τα καλιαρντά του στην γκροτέσκα καταγγελία –καλώντας τον «εχθρό» να φάει αυτό που δεν τρώγεται– κανείς σοβαρός δεν σκέφτηκε να αμφισβητήσει την ελευθεριότητά του. Οι εκπτώσεις του στο γούστο γίνονταν ανεκτές ως παραφθορούλες μιας πρώην χαριτωμένης εκκεντρικότητας. Και όσοι ενοχλούνταν, δύσκολα έκρυβαν την απόλαυση μέσα στον σκανδαλισμό που τους προκαλούσε το απύλωτο ιδίωμα του καλλιτέχνη.
Είναι όμως άλλο να σκανδαλίζεις κι άλλο να σκανδαλίζεσαι. Στον δικό του σκανδαλισμό, ο σκανδαλίζων άρχισε να στέλνει εξώδικα. Οταν είδε τα τραγούδια «του» να αγγίζουν τα πρωθυπουργικά αυτιά, από την καρότσα της Πρωτοψάλτη, φώναξε «λύκος στα δικαιώματα!». Παρδαλός στην επίθεση. Τσοπάνης στην άμυνα.
Δεν είναι ο μόνος στη συντεχνία του που υποφέρει από επιλεκτική έλλειψη χιούμορ. Δεν είναι ο μόνος που από τη στυλιστική αποχαλίνωση κατέληξε στη συνδικαλιστική απολίθωση. Σε ψυχή πουλιού στόμα τραγίσιο.
Παλιά, λέγαμε ότι η σπατάλη του λαοφιλούς καλλιτέχνη σε αλλότριες φροντίδες φθείρει και τα τραγούδια του. Αναλώνει τη σαγήνη του, έτσι ώστε να μην μπορεί να τον ακούσεις ούτε με κλειστή τη μύτη. Η έκβαση της εξώδικης διαμαρτυρίας εξαιρεί τον Κραουνάκη από τον κανόνα της φθοράς. Η απόφαση του Δήμου Αθηναίων να πληρώσει 800 ευρώ μεικτά στον προσωρινό οργανισμό διαχείρισης δικαιωμάτων συνιστά στην πράξη μια μορφή προστασίας των τραγουδιών από τον δημιουργό τους. Η γραφειοκρατική διευθέτηση είναι και μια πιστοποίηση ότι ο δημιουργός δεν μπορεί πια να βλάψει ούτε τα τραγούδια του.