Παρά την τεράστια ανατροπή που συνέβη, με διαβαθμίσεις, στη ζωή όλων μας, αυτό που κυριαρχεί ως κλίμα δεν είναι κάτι ζοφερό. Η γενική αίσθηση είναι αυτή της αδημονίας για ζωή. Απολύτως κατανοητό φυσικά και αναλόγως σε ποιον επαγγελματικό τομέα δραστηριοποιείται κανείς, ποικίλλουν και η αγωνία και η επιθυμία της επιτάχυνσης.
Αλλά αυτό που διαφαίνεται είναι μια γενική απόσταση από τον εσωτερικό ρυθμό της προγενέστερης κατάστασης. Από τη λογική δηλαδή του διαρκούς τρεξίματος, της κατασπατάλησης του προσωπικού χρόνου και της εισβολής του άγχους σε κάθε εκδήλωση της ζωής. Υπάρχει μια αίσθηση απελευθέρωσης. Από τι ακριβώς δεν είναι απολύτως σαφές και ίσως να υπάρχουν ποικίλες προσωπικές ερμηνείες. Αλλά, όλα δείχνουν, πως ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού νιώθει εν μέρει ανακουφισμένο. Παρότι ο τουρισμός και η εστίαση έχουν όλη την αγωνία της επόμενης μέρας, άρχισα ήδη να ακούω δειλά πλάνα για διακοπές. Για εξόδους σε εστιατόρια και σε θερινά σινεμά, από μια διπλή και παράλληλη ανάγκη. Να χαρούμε κάτι που στερηθήκαμε αλλά και να στηρίξουμε τους τομείς της οικονομίας που μας έχουν ανάγκη.
Είναι μία σιωπηλή κοινωνική συναίνεση. Παρά τις μειοψηφικές ακρότητες και τις λογικές και αναμενόμενες εντάσεις, χρόνια είχα να νιώσω μια ευρεία συσπείρωση γύρω από ένα πλάνο ορθολογισμού και ηρεμίας. Η κρίση της πανδημίας μοιάζει να επιτάχυνε τη μορφοποίηση όσων αλλαγών συντελέστηκαν στο κοινωνικό σώμα τα τελευταία χρόνια και να οργάνωσε ταχύτερα τις εσωτερικές ζυμώσεις σε ένα νέο πεδίο συνεννόησης.
Αν αυτό που χαρακτήριζε την περίοδο 2008-2016 ήταν η απόλυτη απόσχιση και οι φυγόκεντρες δυνάμεις, σήμερα το τοπίο έχει τα ακριβώς αντίθετα χαρακτηριστικά: διάθεση ανασυγκρότησης σε μία βάση ευρείας συναίνεσης. Η επιθυμία για ξαναχτίσιμο της οικονομίας, βελτίωση του ΕΣΥ, προώθηση αλλαγών στην Παιδεία, αναβάθμιση του αστικού χώρου, μοιάζει να είναι αυτονόητες επιδιώξεις. Αν σκεφτεί κανείς το βάθος της ύφεσης και το πόσες επιχειρήσεις πλήττονται, η κοινωνική ηρεμία εντυπωσιάζει.
Εχουν συμβεί μεταβολές όχι πάντα ορατές και όχι άμεσα μετρήσιμες. Τις μεταβολές αυτές τις νιώθει κανείς στον αέρα, στην επιθυμία για ζωή, στην ανάγκη οργάνωσης της χώρας σε άλλη βάση, στην αποστροφή που γεννά κάθε τι που θυμίζει τη δεκαετία του 2010. Η προοπτική που γεννά η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση τείνει να οδηγήσει σε άλλο στάδιο και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται αυτή η κοινωνία τα οφέλη της ευρωπαϊκής συνθήκης.