«Η Αθήνα σήμερα είναι μια μεγάλη πόλις», έλεγε τον παλιό καιρό σε διαφήμισή της η Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών Πειραιώς Α.Ε., που είχε ιδρύσει η Πάουερ, πριν εξαγοραστεί από τη ΔΕΗ το 1960. Η φωτογραφία στη διαφήμιση δείχνει την οδό Πανεπιστημίου από αέρος προς την Ομόνοια και πέρα, με όλα τα νέα μεγαθήρια της εποχής.
Πολλές ιδέες για τη νέα Αθήνα του μεταπολεμικού κόσμου δημοσίευαν τότε τα περιοδικά και οι εφημερίδες. Κάποια άρθρα ήταν καταστροφολογικά, άλλα ήταν νοσταλγικά και μερικά μελλοντολογικά. Η προοπτική της ζωής το 1980, για να μην πούμε το 2000, ερέθιζε τη φαντασία και κάποιοι μιλούσαν για εναέριους κόμβους, για ιπτάμενα αυτοκίνητα, για διάφανα σπίτια και για ανθρωποειδή ρομπότ.
Σήμερα, ο Μεγάλος Περίπατος της Αθήνας, που εξήγγειλε ο Δήμος Αθηναίων, επαναφέρει στη μνήμη πολλά από τα σχέδια, τα οράματα και τις φοβίες των Αθηναίων περασμένων γενεών. Εχουν περάσει ήδη 20 χρόνια από τότε που η Αθήνα προετοιμαζόταν πυρετωδώς για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, ίσως το πιο μεγάλο έργο των τελευταίων χρόνων, μοιάζει να ολοκληρώνεται τώρα.
Η συζήτηση, πάντως, είναι παλιά. Και όπως σε όλα τα πράγματα στην Αθήνα, υπήρξαν τεράστιες καθυστερήσεις, λόγω αρνητικών συγκυριών, γραφειοκρατίας ή αβουλίας. Η συζήτηση, π.χ., για την κάλυψη του Ιλισού είναι ένα μεγάλο θέμα της δεκαετίας του ’30, η διάνοιξη της Κοραή προς το Μοναστηράκι ένα διαρκές ζήτημα στις δεκαετίες ’50 και ’60, η επιχωμάτωση της παραλίας του Μοσχάτου και του Νέου Φαλήρου συζήτηση που κράτησε χρόνια (και που, δυστυχώς, ολοκληρώθηκε επί χούντας).
Σε ένα άρθρο του το 1971, ο αρχιτέκτων – πολεοδόμος Γιάννης Μιχαήλ μιλούσε προφητικά για τους πεζούς στο κέντρο της Αθήνας. «Πόση ελευθερία έχει ακόμα ο πεζός στο κέντρο της Αθήνας;» έγραφε. «Πόσος χώρος δράσεως του έχει απομείνει; Μήπως πρέπει σύντομα να διαχειριστούμε την ελευθερία του και να την προστατεύσουμε διά του πολεοδομικού σχεδιασμού;» Εκείνοι που έβλεπαν μπροστά, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, συγκοινωνιολόγοι, ήταν αρκετοί, αλλά οι φωνές τους δεν είχαν πολιτική βάση, ούτε κοινωνικό έρεισμα.
Η ιστορία των ιδεών για την Αθήνα φτιάχνει μια εγκυκλοπαίδεια από μόνη της. Η πόλη ζητεί αλλαγές. Και πρέπει να τολμήσουμε.