Η χώρα μας, παρά το ότι πέρασε τη δεκαετή οικονομική κρίση, τα σημαντικά προβλήματα του μεταναστευτικού με ένα κράτος πολύ λιγότερο σύγχρονο και αποτελεσματικό, την τεράστια πολυνομία και γραφειοκρατία, έγινε παγκόσμιο παράδειγμα προς μίμηση. Πράγματι, τα αποτελέσματα (ποσοστό θανάτων και κρουσμάτων στον πληθυσμό) ήταν πολλές φορές καλύτερα από όλες τις ισχυρές οικονομικά χώρες, με σύγχρονες δομές δημόσιας διοίκησης και ανεπτυγμένα συστήματα υγείας. Αυτές οι εξαιρετικές επιδόσεις προφανώς δεν ήταν τυχαίες, αλλά αποτέλεσμα υποδειγματικών πρακτικών ηγεσίας και μάνατζμεντ από τις οποίες μπορούμε να πάρουμε πολύτιμα μαθήματα ως πολίτες, πολιτικοί και στελέχη οργανισμών και επιχειρήσεων. Μπορούμε να μάθουμε με την έννοια της αλλαγής τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς ώστε να επιτυγχάνουμε παγκόσμιες επιδόσεις και να πρωτοπορούμε σε όλους τους τομείς.
Από την αποτελεσματική ηγεσία που ασκήθηκε για τη διαχείριση της πανδημίας, κατανοούμε το πόσο σημαντικό είναι σε συνθήκες πολυπλοκότητας, αβεβαιότητας, αντιφατικότητας και ραγδαίας επιδείνωσης, η λήψη έγκαιρων και σωστών αποφάσεων και η διαμόρφωση αποτελεσματικών σχεδίων. Η καθυστέρηση δέκα ημερών θα είχε ως συνέπεια χιλιάδες θανάτους όπως είχε στις άλλες χώρες. Αυτό όμως απαιτεί τα ηγετικά στελέχη να διαθέτουν την ικανότητα της πρόδρασης, προνοητικότητα, αναλυτική και συνθετική σκέψη, σωστή κρίση, κουράγιο, σύνεση και κυρίως φρόνηση με την έννοια του Αριστοτέλη. Δηλαδή απαιτεί την ταυτόχρονη εφαρμογή των τεχνοκρατικού, ηθικού και πολιτικού ορθολογισμού. Οι αποφάσεις της κυβέρνησης στηρίχθηκαν στην επιστημονική γνώση και την αξία της ανθρώπινης ζωής ως προτεραιότητας και πάρθηκαν με υποδειγματική ταχύτητα, ορθολογισμό και μέθοδο.
Αν σημαντικό στοιχείο της ηγεσίας είναι η ικανότητα λήψης σωστών αποφάσεων και η διαμόρφωση σχεδίων, η πιο σημαντική είναι η ικανότητα υλοποίησης αυτών. Βιώσαμε το πόσο οι Ελληνες, συνήθως απείθαρχοι πολίτες, υποδειγματικά αποδέχθηκαν τα μέτρα και συμπεριφέρθηκαν σύμφωνα με αυτά. Αυτό προφανώς δεν ήταν τυχαίο αλλά αποτέλεσμα της ηγετικής συμπεριφοράς των στελεχών που διαχειρίστηκαν την κρίση της πανδημίας. Από τη μια κέρδισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών και από την άλλη έπεισαν για την επείγουσα αναγκαιότητα της τήρησης των μέτρων για το ατομικό και κοινό καλό, κάνοντας σαφές ότι το πρώτο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το δεύτερο. Από τη μια έκαναν τους πολίτες να δουν κατάματα την ωμή πραγματικότητα του κινδύνου και από την άλλη πέρασαν το όραμα ότι μπορούμε βγούμε νικητές αν κάνουμε τα σωστά πράγματα σωστά.
Το τρίτο στοιχείο της εξαιρετικής ηγεσίας που βιώσαμε και μπορούμε να μάθουμε είναι η κρισιμότητα της ικανότητας των στελεχών να μιλούν στο μυαλό, στην ψυχή και στην καρδιά των ανθρώπων. Πρόκειται για την ικανότητα επιδραστικής επικοινωνίας και πειθούς. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, τα θεμέλιά της είναι το ήθος, δηλαδή αξιοπιστία, ταπεινότητα, ακεραιότητα και ηθική του Ηγέτη, το πάθος, δηλαδή να δημιουργεί στους ανθρώπους τα κατάλληλα συναισθήματα, και ο λόγος με την έννοια των λογικών και τεκμηριωμένων με αριθμούς, αποδείξεις και επιστημονική γνώση επιχειρημάτων καθώς και λογικής ανάλυσης των φαινομένων, των αιτιών και των λύσεων. Πράγματι, χωρίς την εξαιρετικά επιδραστική και πειστική επικοινωνία, η αποδοχή και η τήρηση των μέτρων δεν θα ήταν αυτή που μας οδήγησε να γίνουμε παγκόσμιο παράδειγμα προς μίμηση. Η συνεχής επικοινωνία του πρωθυπουργού, η καθημερινή του δίδυμου Τσιόδρα – Χαρδαλιά, η συχνή εμφάνιση των μελών της επιστημονικής επιτροπής για τη διαχείριση της πανδημίας αλλά και τα ενημερωτικά σποτ στα ΜΜΕ είχαν αποτέλεσμα διότι στηρίχθηκαν στο ήθος, το πάθος και τον λόγο και άγγιξαν το μυαλό, την καρδιά και την ψυχή των πολιτών και έτσι κερδήθηκαν η εμπιστοσύνη, η δέσμευση, η ατομική και συλλογική ευθύνη και η κινητοποίηση με συνέπεια την υποδειγματική συμπεριφορά.
Τέταρτο μάθημα αποτελεσματικής ηγεσίας στην καταιγίδα που ζήσαμε είναι το κουράγιο και η ταπεινότητα των στελεχών να αναγνωρίζουν τα λάθη, να αναλαμβάνουν την ευθύνη και να τα διορθώνουν εγκαίρως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ ήταν αυτό με τα 800 ευρώ και την επιμόρφωση των επιστημόνων από τα ΚΕΚ, που η κυβέρνηση διόρθωσε αμέσως το λάθος της απόφασής της.
Πέμπτον, όλα τα προηγούμενα δεν επιτυγχάνονται από έναν ηγέτη είτε στην κοινωνία είτε στον οργανισμό και στην επιχείρηση. Eπιτυγχάνονται πάντα από ηγετικές ομάδες τα μέλη των οποίων ξέρουν, μπορούν και θέλουν να επιτυγχάνουν εξαιρετικές επιδόσεις. Συνεπώς για τον ηγέτη είναι σημαντική αρετή να επιλέγει τους σωστούς ανθρώπους. Τα αποτελέσματα της πανδημίας δεν θα είχαν επιτευχθεί αν ικανοί επιστήμονες υγείας, ικανοί πολιτικοί και ικανά στελέχη του δημόσιου τομέα δεν είχαν επιλεγεί να συμμετέχουν στη διαχείρισή της.
Τέλος, ο πρωθυπουργός έκανε πράξη αυτό που υποστηρίζουν οι θεωρίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ηγετικού στυλ. Σύμφωνα με αυτές, σε καταστάσεις κρίσεων που απαιτούν ταχύτητα αποφάσεων, συγχρονισμό και συντονισμό, το πιο αποτελεσματικό ηγετικών στυλ είναι το συγκεντρωτικό. Αν ο ίδιος δεν λειτουργούσε συγκεντρωτικά αλλά συμμετοχικά, τότε σε καμία περίπτωση δεν θα είχαμε αυτά τα εξαιρετικά αποτελέσματα.
Κλείνοντας, θεωρώ ότι αν οι πολιτικοί, τα στελέχη και οι πολίτες πάρουν τα προηγούμενα μαθήματα και τα κάνουν πράξη, τότε μπορούμε να έχουμε παγκόσμιες επιδόσεις στην οικονομία, στην παιδεία, στον πολιτισμό και στους υπόλοιπους τομείς και να δημιουργήσουμε την Ελλάδα που αξίζει σε εμάς και στα παιδιά μας.
* Ο κ. Δημήτρης Μπουραντάς είναι καθηγητής, πρύτανης του New York College.