Ο ψευτογιατρός που πούλαγε σωτηρία από τον καρκίνο δεν πρωτοτύπησε. Θα θυμάστε ίσως εμβληματικές μορφές τσαρλατάνων που έβαζαν στο χέρι αφελείς με θύματα είτε την περιουσία τους, είτε και τη ζωή τους. Αλλος είχε επικοινωνία με την Παναγία. Αλλος πουλούσε νερό εναντίον του καρκίνου. Αλλος εξοφλούσε το δημόσιο χρέος της χώρας και το προσωπικό χρέος καθενός. Αλλος πουλούσε ιδιόγραφες επιστολές του Ιησού Χριστού. Αποκορύφωμα είναι τα εκατομμύρια αφελών που πίστεψαν ότι το δημόσιο χρέος μπορεί να μηδενιστεί με ένα νόμο και ένα άρθρο και κάποιοι εξακολουθούν να το πιστεύουν.
Οι περιπτώσεις αυτές έχουν τρία κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτον, τα θύματα δεν περιορίζονται σε αγράμματους απλούς ανθρώπους. Περιλαμβάνουν μέχρι και αποφοίτους ΑΕΙ. Δεύτερον, κανένα λογικό επιχείρημα, ακόμα και καταδικαστικές αποφάσεις δικαστηρίων, δεν απογύμνωσε εντελώς τους τσαρλατάνους από το πιστό κοινό τους.
Τρίτον, δεν πρόκειται για περιθωριακά φαινόμενα. Βρίσκονται στον πυρήνα της κοινωνικής μας υπόστασης. Εύκολες ερμηνείες όπως η ανθρώπινη βλακεία ή η απελπισία που θολώνει το μυαλό, δεν χωρούν. Είναι κοινωνικά φαινόμενα που δεν απαντώνται στις προηγμένες χώρες της Ε.Ε. στη συχνότητα και στο βάθος που απαντώνται στη χώρα μας.
Αυτό που μας ξεχωρίζει από αυτές τις χώρες είναι η απουσία μας, τόσο από τον διαφωτισμό, πατέρα του ορθολογισμού, όσο και από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση, αυτήν που δημιούργησε και δημιουργήθηκε από την αστική τάξη. Στη χώρα μας δεν γνωρίσαμε αστική τάξη.
Ο ίδιος ο όρος εισήχθη απέξω με αρνητική σημασία, δηλαδή ως ο επάρατος καταπιεστής της εργατικής τάξης, ενώ στη Δύση η αστική τάξη υπήρξε ο αντίπαλος της αριστοκρατίας και της παπαδοκρατίας. Το αποτέλεσμα που ζούμε είναι αφενός μια Εκκλησία που αδυνατούμε να χωρίσουμε από το κράτος και αφετέρου ο ανορθολογισμός, που εκτρέφει όλο τον εσμό των παραπάνω τσαρλατάνων, πολλοί από τους οποίους έχουν αναδειχθεί σε όλα τα πολιτικά κόμματα. Οταν το κράτος υποδέχεται άγιο φως και άγιες ζώνες με τιμές, οι τσαρλατάνοι δεν κάνουν κάτι διαφορετικό.
Ο ανορθολογισμός αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξη της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι υψηλότερα ποσοστά φτώχειας από εμάς στην Ε.Ε. έχουν μόνο η Βουλγαρία και η Ρουμανία, δύο χώρες με παρόμοιο παρελθόν. Ο μεταρρυθμιστής Κυριάκος Μητσοτάκης θα δυσκολευτεί πολύ να τον ξεριζώσει.