«Από πού είστε;» ρωτάει πρόσφυγας στον καταυλισμό του Ελληνικού τρεις αστροναύτες/αρχαιολόγους του μέλλοντος που τον παρατηρούν. «Είμαστε από άλλο χρόνο… εξερευνούμε το παρελθόν… συλλέγουμε μνήμες». Ο σκηνοθέτης Γιώργος Ζώης τον Αύγουστο του 2017 γύρισε τη μικρού μήκους (30λεπτη) ταινία επιστημονικής φαντασίας «Third kind», που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών τον Μάιο του 2018. Η υπόθεση έχει ως εξής: Η Γη έχει εγκαταλειφθεί και το ανθρώπινο είδος αναζητάει καταφύγιο στο Διάστημα. Τρεις αρχαιολόγοι του μέλλοντος επιστρέφουν, για να αναζητήσουν την πηγή ενός μυστηριώδους πεντάτονου σήματος που εκπέμπεται από τη Γη. Ομως η ιστορία αυτή είναι μάλλον το πρόσχημα για να διασώσει ο σκηνοθέτης με την κινηματογραφική κάμερα τα απομεινάρια του άλλοτε κραταιού διεθνούς αερολιμένα του Ελληνικού, που από την περασμένη εβδομάδα αλλάζει όψη. Οπως ομολογεί και ο ίδιος, ξεκίνησε με την πρόθεση να κάνει «ακίνητα κάδρα» (το χαρακτηριστικό της δουλειάς του) σε έναν χώρο τράνζιτ. Οταν βρέθηκε όμως εκεί, δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην έλξη που ασκούσε το τοπίο. Ερειπωμένο, με ίχνη διαφορετικών επιστρώσεων ζωής.
Ηταν δύο μήνες μετά την εκκένωση του ανεπίσημου καταυλισμού προσφύγων, ο οποίος είχε συγκροτηθεί από τα τέλη του 2015 και είχε φτάσει να φιλοξενεί περίπου 1.200 άτομα –ανάμεσά τους και πολλά παιδιά– σε συνθήκες «απαράδεκτες», όπως είχε καταγγείλει η Διεθνής Αμνηστία. Ηταν η τελευταία «χρήση» του παλαιού αεροδρομίου. Το τελευταίο αεροσκάφος που αναχώρησε από τον διάδρομο ήταν ένα Boeing 737 των Ολυμπιακών Αερογραμμών με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, το 2001. Από τότε παρέμενε κλειστό. Στους Ολυμπιακούς του 2004 λειτούργησαν γήπεδα χόκεϊ και μπέιζμπολ. Ο Γ. Ζώης κινηματογράφησε αυτό που απέμεινε και που στο τέλος της ταινίας αποκαλύπτει λάμψη αναπάντεχη. Μια φαντασμαγορία, σχεδόν, που εξακοντίζει τον χρόνο και αιφνιδιάζει το βλέμμα.
Την ίδια χρονιά, Απρίλιο του 2017, έκανε την πρεμιέρα της στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο πλαίσιο της (αλησμόνητης) documenta 14, μια άλλη ταινία/εγκατάσταση γυρισμένη κι αυτή στο παλαιό αεροδρόμιο με τίτλο «Tripoli Cancelled» («Τρίπολη ακυρώθηκε»), διάρκειας 95 λεπτών. Σκηνοθέτης της, ο Μπανγκλαντεσιανός καλλιτέχνης Naeem Mohaiemen. Το έρημο μέρος, με τα «αποκαΐδια»-ενθυμήματα μιας εποχής: κτίρια, σκελετοί αεροσκαφών, πίνακες ανακοινώσεων, κυλιόμενες σκάλες, ό,τι συνθέτει ένα αεροδρόμιο. Μόνο που όλα είναι «πρώην». Ενα ιδιότυπο μνημείο-μουσείο του πρόσφατου παρελθόντος. Στην ταινία δεν υπάρχει ίχνος ζωής. Για την ακρίβεια, πρωταγωνιστεί ένας άνθρωπος (ο Ελληνοϊρανός ηθοποιός Βασίλης Κουκαλάνι), αλλά είναι τόσο αφομοιωμένος από τον χώρο, που δεν ξέρεις αν παρακολουθείς το εσωτερικό «τοπίο» ενός ανθρώπου ή την ανθρωπομορφική διάσταση ενός τοπίου, όπως γράφαμε σε σχόλιό μας («Κ» 9/4/2017). Το σενάριο, εμπνευσμένο από την ιστορία του πατέρα του Naeem Mohaiemen, ο οποίος ήταν εγκλωβισμένος επί εννέα ημέρες, το 1977, στο αεροδρόμιο της Αθήνας, αφού έχασε το διαβατήριό του στην Ινδία.
Το «Tripoli Cancelled» και το «Third kind» λειτουργούν πράγματι «ως μνημείο ενός αεροδρομίου που στο μέλλον δεν θα υπάρχει με αυτήν τη μορφή». Το Ελληνικό περνάει στην πρώτη φάση της νέας ζωής του. Στις πρόδρομες εργασίες τού κυρίως έργου ανάπτυξης (σύμφωνα με το «master plan», θα χτιστεί το καζίνο, τα δύο ξενοδοχεία και κάποιοι ουρανοξύστες με γραφεία). Ο χώρος θα καθαριστεί και θα γίνουν κατεδαφίσεις κτιρίων και δομών, που δεν έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.
Η ιστορία πάει πίσω στο 1938 όταν ξεκίνησε η κατασκευή του αεροδρομίου του Ελληνικού. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έθεσε τον θεμέλιο λίθο στις 30 Μαΐου του 1962. Το έργο πήρε σάρκα και οστά επτά χρόνια αργότερα, όταν, το 1969, έγιναν τα εγκαίνια του Ανατολικού Αερολιμένα με σχέδια του Φινλανδοαμερικανού αρχιτέκτονα E. Σααρίνεν. Μέσα σε αυτές τις δεκαετίες, η επίσημη και καταγεγραμμένη διαδρομή συμπορεύεται με την ανεπίσημη και την επινοημένη. Η πραγματικότητα και η μυθοπλασία δεν διαχωρίζονται. Το Ελληνικό είναι «κατοικημένο» από εκατοντάδες χιλιάδες ιστορίες και εικόνες. Κι αυτές μπορούν να μετακομίζουν χωρίς απώλειες από τα απομεινάρια ενός παλιού κτιρίου στα γραφεία ενός σύγχρονου ουρανοξύστη.