«Το έργο που λέγεται “Ελένη” το έφτασα ώς εκεί που ήθελα, με τον τρόπο που ήθελα μέχρι το τέλος. Δεν είχα καταφέρει να σκεφτώ μόνο πώς εγώ θα ήμουν σε αυτό το τέλος». Πριν από λίγες ημέρες η Ελένη Μενεγάκη αποχαιρέτησε το κοινό της ύστερα από 29 χρόνια αδιάλειπτης τηλεοπτικής παρουσίας. Το πλατό του Alpha γέμισε από παλιούς φίλους και συνεργάτες της, η ίδια λαμπερή και συγκινημένη, εκμυστηρεύτηκε με έναν πλούσιο πρόλογο εκ βαθέων αναδρομής, που κατέγραφε η κάμερα με ένα χορταστικό γκρο πλαν, πως «ό,τι βλέπατε ήταν όλα αλήθεια». Η «αλήθεια» του πρωινού καφέ, της ζώνης που, μάλλον απαξιωτικά, χαρακτήρισε μετέπειτα εκπομπές και απομιμήσεις της και κωδικοποιήθηκε στην ονομασία «πρωινάδικο».
«Η φιγούρα της Ελένης Μενεγάκη εδραιώθηκε την εποχή κατά την οποία αναδύθηκε στην Ελλάδα η κουλτούρα των celebrities», σχολιάζει στο «Κ» της περασμένης Κυριακής (28/6) η Ιωάννα Βώβου, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου. «Μια εποχή που συνέπεσε με την αποστροφή του κοινού προς τις πολιτικές ελίτ και με την καταλυτική συνδρομή της ιδιωτικής τηλεόρασης, το κενό έσπευσαν να καλύψουν νέες προσωπικότητες. Αρκετά γρήγορα φάνηκε ότι μπορεί να σταθεί πολύ πιο πάνω από το στερεότυπο της αφελούς, bombshell ξανθιάς παρουσιάστριας και της φασιαριόζας socialite, βολεμένης μέσα στα όρια που έθετε για εκείνη το ανδρικό βλέμμα». Και η κ. Βώβου συνοψίζει εύστοχα: «Η Μενεγάκη μεγάλωνε μαζί με το κοινό της. Hταν σαν η ίδια και οι τηλεθεάτριες να είχαν παράλληλους βίους, και αυτό συνέβαλε ώστε το κοινό να ταυτιστεί μαζί της. Ακόμα και οι μάλλον κοινότοπες τομές και ρωγμές της διαδρομής της μετατρέπονταν σε τεκμήρια της αυθεντικότητάς της».
Στην τελευταία εμφάνισή της, λοιπόν, δημιούργησε μία ακόμη «ρωγμή», για την ακρίβεια άφησε ανεπαισθήτως ανοιχτό, ως έξυπνη επαγγελματίας, ένα παράθυρο: «Και να γυρίσω και να μη γυρίσω, δεν έχει σημασία. Κλείνει ένας κύκλος». Συνειδητοποιεί ότι αυτό «το σταθερό ραντεβού σε ένα κόσμο που αλλάζει» δεν έχει την απήχηση άλλων εποχών και αποσύρεται για να ανασυνταχθεί ή να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό.
Πράγματι, ο κόσμος αλλάζει, το τηλεοπτικό κοινό γερνάει χωρίς να ανανεώνεται, οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι ηλικίες κάτω των 30 (και ίσως και μεγαλύτερες) δεν έχουν καμία επαφή με την τηλεόραση, η τεχνολογία, οι πλατφόρμες και τα προγράμματα on demand κερδίζουν διαρκώς έδαφος.
Χρειαζόταν να αποσυρθεί η Ελένη Μενεγάκη για να τα αντιληφθούμε όλα αυτά; Oχι. Είναι όμως σημαντικό ότι μια εμβληματική παρουσία της ιδιωτικής ελληνικής τηλεόρασης, της εποχής της ακμής της, βάζει τελεία σε μια αξιοζήλευτη –σε αυτήν την κατηγορία θεάματος – διαδρομή. Είναι μια αξιόπιστη ένδειξη ότι μια ολόκληρη τηλεοπτική εποχή έχει οριστικά μετακομίσει σε παρελθόντα χρόνο, με θυλάκους παρακμής που συντηρούνται από την αδράνεια, χωρίς αίγλη (την οποία δίνει η υψηλή θεαματικότητα κυρίως), καλύπτοντας την αμηχανία πολλών καναλιών στο ερώτημα «τι κάνουμε με την πρωινή ή τη μεσημεριανή ζώνη;».
Εκπομπές και –κυρίως– τηλεοπτικές περσόνες «που μεγαλώνουν μαζί με το κοινό τους» έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Οι μαραθώνιοι έχουν αντικατασταθεί με αγώνες ταχύτητας. Η πολυδιάσπαση, η αδυναμία συγκέντρωσης, ο χρόνος οργάνωσης της εργασίας από το σπίτι (η πανδημία επέσπευσε και θα επηρεάσει τους ερχόμενους μήνες πολλές αλλαγές) συμβάλλουν ώστε να διαμορφωθεί και ένα διαφορετικό τηλεοπτικό τοπίο. Οσοι αφουγκράζονται τις κοινωνικές μετατοπίσεις και τη δυναμική τους θα έχουν ρόλο και λόγο την επόμενη μέρα. Η προσωπική σχέση μετακινείται από την ταύτιση με τα πρόσωπα στις υπηρεσίες on demand. Αναπάντεχο παράδειγμα προσπάθειας προσαρμογής στα νέα δεδομένα είναι η δημόσια τηλεόραση. Δημιούργησε μια υβριδική πλατφόρμα την «ERTFLIX» την οποία μπορεί να παρακολουθήσει κανείς μέσω smart tv, smart phone, στον υπολογιστή ή στο τάμπλετ του, δωρεάν. Αξιοποίησε ικανούς, συστηματικούς και αποτελεσματικούς τεχνικούς/εργαζομένους στην ΕΡΤ, αξιοποίησε εκπομπές από το (μοναδικό) αρχείο της, επιλεγμένες ταινίες, προγραμματίζει μάλιστα μίνι (δεκάλεπτης διάρκειας) σειρές. Και η ανταπόκριση – με βάση τα «χτυπήματα»– είναι μεγάλη.
Η Ελένη Μενεγάκη και η δημόσια τηλεόραση μοιάζει να αντιλαμβάνονται έμπρακτα ότι «ένας κύκλος έχει κλείσει» και οι επιλογές είναι δύο: απόσυρση ή ανασύνταξη.