Το διαπιστώνουμε καθημερινά. Ουδείς συμπεριφέρεται «σαν να είναι φορέας του ιού, ακόμη κι αν δεν είναι», όπως ήταν η σοφή προτροπή. Μετά την εκμηδένιση σχεδόν των κρουσμάτων και την άρση των περιορισμών, τα προστατευτικά μέτρα φάνταζαν στους απηυδισμένους απελευθερωθέντες από την καραντίνα ως ετεροχρονισμένη διδασκαλία, και εγκαταλείφθηκαν και οι κοινωνικές αποστάσεις και οι σχολαστικές απολυμάνεις. Οι συναθροίσεις έγιναν το μαζικό προσκεφάλι των χειμερινών κοπώσεων. Οι αποστάσεις μίκρυναν ανάμεσα στα κοσμοβριθή τραπεζάκια έξω, αξιοποιήθηκε ολοταχώς ο παραχωρηθείς επιπλέον δημοτικός χώρος. Η μάσκα κατέληξε κινητό εξάρτημα στα πρόσωπα υπαλλήλων, σερβιτόρων, επιβατών, πελατών, άλλοτε κάτω από το σαγόνι ή κρεμασμένη από το αυτί, συχνά άφαντη, καταχωνιασμένη στην τσέπη.
Και φτάσαμε στις παραμονές εισόδου σε μια «περίοδο Μαρτίου» και στην αναβίωση του αιτήματος για ατομική ευθύνη. Δηλαδή θυμηθήκαμε ότι η κανονικότητα χτίζεται από τον καθένα ξεχωριστά και από κοινού, παραδεχθήκαμε το πόσο υποκριτικά βαφτίσαμε τη συμμόρφωση, αλληλεγγύη, το πόσο απαρέγκλιτα λειτουργούμε κατά μόνας (π.χ. αδειάζοντας τα ράφια από τα ανεπαρκή βασικά), το πόσα αβασάνιστα παραβαίνουμε κανόνες, μια ροπή που δεν κατευνάζεται από τη γνώση, μόνο από τον φόβο της τιμωρίας. Εξέλιπαν οι κυρώσεις, εγκαταστάθηκαν η αμεριμνησία, η αποστροφή προς ό,τι συνιστά μέτρο. Η ατομική ευθύνη δεν επιβάλλεται, καλλιεργείται σε βάθος χρόνου και εκπορεύεται από εσωτερικές αξίες.
Στο δεύτερο κύμα θα είναι ίσως δυσκολότερη η αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού. Το οριζόντιο lockdown και οι σαφείς εντολές κάλυψαν και τους καλοπροαίρετους και τους ατιθάσευτους, και τους εθελοθυσιαζόμενους και τους χρησιμοθήρες, με ένα ομοιόμορφο χαλί. Σήμερα, που τα «καμπανάκια» των ειδικών και των διοικούντων ηχούν μεν δυνατά αλλά όχι μεταξύ τους απολύτως αρμονικά, που προκύπτουν ανισοϋψείς πρωτοβουλίες και αντιφατικές κινήσεις, που γεφυρώνονται τα αγεφύρωτα προκειμένου να διασωθεί το 25% του περυσινού τουριστικού τζίρου, που η λήθη εξυπηρετεί, θα είναι εξαιρετικά επίπονη η επαναφορά σε μια αποστασιοποιημένη πειθαρχημένη καθημερινότητα.
Δύο ασύμπτωτα βέλη είναι η αστόχαστη συμπεριφορά ντόπιων κι επισκεπτών και η εκτίμηση των ειδικών ότι η πανδημία του κορωνοϊού ενδέχεται να λάβει διαστάσεις ισπανικής γρίπης. Και δεν διακρίνεται ακόμη κάτι στον ορίζοντα που θα έκανε τη φορά τους να συγκλίνει.