Από την Κυριακή διαβάζω ξανά και ξανά την απομαγνητοφώνηση των συνομιλιών του εμπειρογνώμονα της Πυροσβεστικής Δημήτρη Λιότσιου με τον τέως αρχηγό του Σώματος Βασίλη Ματθαιόπουλο, τις οποίες αποκάλυψε η «Καθημερινή». Σχεδόν 4.000 λέξεις. Δυσώδεις. Ζέχνουν κυνισμό, απανθρωπιά.
«Θα έρθει το χαρτάκι από πάνω. Θα πούνε στη Σάμο ποιος είναι; Και στην πρώτη φωτιά μην του σηκώνεις τίποτα. Ετσι γίνονται τα παιχνίδια…». Η φωτιά δεν είναι παιχνίδι. Το καλοκαίρι του 1983 η νότια Σάμος βίωσε τον εφιάλτη μιας τρομακτικής πυρκαγιάς. Το χωριό μας γλίτωσε από θαύμα. Ξαφνικά ο αέρας άλλαξε κατεύθυνση κι έστρεψε τις φλόγες προς τη θάλασσα, λίγο πριν γλείψουν τα πρώτα σπίτια. Οι άνδρες είχαν μείνει πίσω, τις γυναίκες και τα παιδιά μας είχαν στείλει στην παραλία. Από εκεί μας μάζεψαν καΐκια, άλλος τρόπος διαφυγής δεν υπήρχε. Επιστρέφοντας στο χωριό λίγες μέρες μετά, όταν πια είχε καταστραφεί ό,τι καίγεται, βρήκα τον παππού μου, ογδοντάχρονο αγρότη, να κλαίει σε ένα πεζούλι. Ο νέος ελαιώνας που είχε δημιουργήσει και ανέτρεφε με όλη του την αγάπη, κουβαλώντας στα χέρια μπιτόνια με νερό για να ποτίσει τα δεντράκια, είχε γίνει στάχτη. Τις τελευταίες δεκαετίες (και) το νησί μου έχει κάμποσες φορές ζήσει τον πύρινο εφιάλτη. Κι αν την επόμενη έχει την ατυχία να πέσει πάνω σε ένα τέτοιο «ξεκαθάρισμα λογαριασμών»;
«Δεν χρειάζονται πολλές λεπτομέρειες: Φτιάχ’ τα απλά κι ας σε περάσουν για κουτό. Πέντε πραγματάκια: άνεμοι, καύσιμος ύλη, μείξη πεύκων με σπίτια, δόμηση άναρχη, αυθαίρετη». Κι όμως, η οδύνη της απώλειας φουντώνει με τις λεπτομέρειες: ένα ρούχο που βρίσκεις ξεχασμένο στην ντουλάπα· μια παλιά φωτογραφία μέσα σε ένα βιβλίο· ένα παιχνίδι που δεν θα αγγίξουν ποτέ ξανά τα χέρια του παιδιού σου· το ραδιόφωνο να παίζει ένα τραγούδι που ο άνθρωπός σου αγαπούσε.
«Κοίτα ποια έχουν, ποια δεν έχουν, και θάψ’ τα. Με ηρεμία, δεν χρειάζεται πανικός». Το πένθος, όμως, είναι πανικός. Στη σκέψη ότι δεν θα ξαναδείς τους αγαπημένους σου, ότι δεν θα ακούσεις τη φωνή τους, έστω μία μόνο φορά ακόμα, βιώνεις τον απόλυτο τρόμο. Η συνειδητοποίηση της οριστικής και αμετάκλητης απουσίας σε παραλύει, σου καίει τα σωθικά.
Δύο χρόνια από την τραγωδία στο Μάτι συμπληρώνονται σήμερα. Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί, λέει ο Σεφέρης. Η μνήμη των 102 νεκρών δεν πρέπει ποτέ να πάψει να μας προκαλεί πόνο. Γιατί μόνο έτσι ίσως αναπτύξουμε αντισώματα σε τέτοια εγκλήματα – και δεν επιτρέψουμε να ξανασυμβούν.