Οι αποκαλύψεις της «Κ» την περασμένη Κυριακή για την προσπάθεια συγκάλυψης των ευθυνών στην τραγωδία του 2018 στο Μάτι ανέδειξαν μία σειρά από παθογένειες του κράτους και του πώς συντονίζει τη δραστηριότητα των επιμέρους μηχανισμών του, αλλά έχω την εντύπωση ότι έκανε και κάτι άλλο. Θύμισε σε πολλούς μια ενοχλητική αλήθεια την οποία οι περισσότεροι σπάνια σκεφτόμαστε: ότι κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας λειτουργούν με όρους μαφίας. Φυσικά, το αν όντως μέλη της ηγεσίας της Πυροσβεστικής(!) στη χώρα μας τιμωρούσαν ή απειλούσαν να τιμωρήσουν «απείθαρχα» μέλη της θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές είναι κάτι που θα πρέπει να εξετάσει η ελληνική Δικαιοσύνη. Αυτός ο τρομακτικός ισχυρισμός, όμως, υπενθύμισε σε πολλούς συμπολίτες μας ότι κάτω από την επιφάνεια της κοινωνίας, σε υπερβολικά πολλούς άλλους τομείς, υποβόσκει κάτι άλλο. Ενας (κυριολεκτικός) υπόκοσμος.
Τις ενδείξεις τις ακούμε και τις βλέπουμε πότε πότε, αρκετά σπάνια ώστε μετά να τις ξεχνάμε. Σίγουρα το έχετε παρατηρήσει. Ειδησάρια για τηλεφωνήματα περίεργων «επιχειρηματιών» με βαρυποινίτες, μονόστηλα για «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών», μια ιστορία για ένα παραδικαστικό κύκλωμα με μέλη δικαστές, τηλεοπτικούς δικηγόρους κι έναν αρχιμανδρίτη, σχετικά συχνές (αν το καλοσκεφτεί κανείς) βομβιστικές επιθέσεις σε αυτοκίνητα «επιχειρηματιών», σπάνιες εκτελέσεις στους δρόμους, δικογραφίες που περιγράφουν τις σχέσεις Ελλήνων βουλευτών με κυκλώματα πορνείας και προστασίας νυχτερινών μαγαζιών, περίεργοι παράγοντες καταδικασμένοι για διάφορα να εκλέγονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, μικρές και μεγάλες ιστορίες διαφθοράς και «κυκλωμάτων» σε εφορίες, ΔΕΚΟ, ακόμα και στα εκδοτήρια των ΜΜΕ, καταγγελίες περί «Ρασπούτιν» μέσα στη Βουλή, αμέτρητα παραδείγματα απλωμένα στον χρόνο, χαμένα στην καταιγίδα της πληροφορίας που λουζόμαστε όλοι, τα οποία περιγράφουν, όλα μαζί, πολυάριθμες εκφάνσεις ενός φαινομένου που με δύο λέξεις μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει «οργανωμένο έγκλημα». Κομμάτια της κοινωνίας λειτουργούν με όρους μαφίας παντού, αλλά σε επίπεδο λίγο κάτω από το να γίνονται ευρύτατα αντιληπτά, από τις επιχειρήσεις και το δικαστικό σύστημα μέχρι το πολιτικό σύστημα και τη δημόσια διοίκηση. Και βέβαια αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Οργανωμένο έγκλημα και μαφίες υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη, ακόμα και τις πιο «πολιτισμένες» και ευνομούμενες.
Ολα αυτά τα κυκλώματα και οι συμμορίες που επιβιώνουν για πολύ καιρό έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: δεν κάνουν πολλή φασαρία. Η δραστηριότητά τους δεν ενοχλεί υπερβολικά συχνά τα ΜΜΕ, δεν γίνεται επίμονα αντιληπτή από τον υπόλοιπη κοινωνία. Γιατί η υπόλοιπη κοινωνία, βασικά, δεν θέλει να ξέρει. Κανένας δεν θέλει να θυμάται ότι στις παρυφές της ζωής μας, στις γειτονιές μας, ανάμεσά μας, ζουν κι εγκληματούν δολοπλόκοι κλέφτες, απατεώνες και μαχαιροβγάλτες. Οσο αυτοί κλέβουν σιωπηρά και σκοτώνονται μεταξύ τους, μακριά από κραυγαλέες εξάρσεις που σοκάρουν και τρομάζουν, κανένας δεν ασχολείται ιδιαίτερα (ούτε καν οι Αρχές που, άλλωστε, σε πολλά μέρη του πλανήτη είναι μέρος του προβλήματος). Είναι σαν ένα άγραφο κοινωνικό συμβόλαιο. Οταν όμως ο βόθρος ξεχειλίζει και το έγκλημα έρχεται στο πρωτοσέλιδο και ο πολίτης θυμάται τι κρύβεται στο υπογάστριο της κοινωνικής ειρήνης, υπάρχουν συνέπειες – κι όσο πιο ευνομούμενη η κοινωνία, τόσο πιο μεγάλες και έντονες οι συνέπειες.
Το πρόβλημα, κι αυτό που θέλω να σας γράψω εδώ σήμερα, είναι ότι στην εποχή μας γίνεται σιγά σιγά αντιληπτό ότι αποκαλύψεις που στο παρελθόν θα τίναζαν κόμματα, δημοκρατίες, ολόκληρα πολιτικά συστήματα στον αέρα, σήμερα, που έρχονται στην επιφάνεια με ρυθμό καταιγιστικό, καταλήγουν να περνούν απαρατήρητες. Ο Τραμπ ζητεί από ηγέτες ξένων κρατών να τον βοηθήσουν να επανεκλεγεί και χωρίζει προσφυγόπουλα από τους γονείς τους και τα κλείνει σε κλουβιά στα σύνορα και δεν κουνιέται φύλλο. Ο Ορμπαν μοιράζει (ευρωπαϊκά) δισεκατομμύρια σε κουμπάρους και φίλους του και επανεκλέγεται πανηγυρικά. Τα πολιτικά σκάνδαλα χάνονται στον ορυμαγδό της πληροφορίας και στην ψεκασμένη άρνηση ανθρώπων να επεξεργαστούν ειδήσεις που πάνε κόντρα στα πολιτικά ή ιδεολογικά τους πιστεύω. Βλέπουμε τις συνέπειες που έχει αυτό το φαινόμενο στη διεξαγωγή της πολιτικής παντού στον κόσμο. Τι θα συμβεί αν το ίδιο φαινόμενο μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν και άλλες παράνομες δραστηριότητες; Το σκάνδαλο, η βίαιη αποκάλυψη των παράνομων δραστηριοτήτων στο προσκήνιο της επικαιρότητας ήταν η ασφαλιστική δικλίδα της κοινωνίας, το ένα φίλτρο που κρατά το οργανωμένο έγκλημα κρυμμένο στις παρυφές.
Τι γίνεται αν, σταδιακά, αναισθητοποιούμαστε σε κάθε είδους διαφθορά;