Και ενώ την περασμένη εβδομάδα οι περισσότεροι από εμάς είχαμε συγκεντρωθεί –δικαιολογημένα– στην αυξανόμενη τουρκική επιθετικότητα και στην αποκάλυψη της προσπάθειας συγκάλυψης ευθυνών για την τραγωδία στο Μάτι, οι προοπτικές του μέλλοντός μας βελτιώθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Την Τρίτη, έπειτα από τετραήμερο έντονων συζητήσεων, οι 27 ηγέτες των χωρών-μελών της Ε.Ε. μπόρεσαν, παρά τις διαφορές τους, να συμφωνήσουν στο οικονομικό πλαίσιο της Ε.Ε. για τα επόμενα επτά χρόνια, αξίας 1,074 τρισ. ευρώ. Ακόμη πιο σημαντική, όμως, είναι η συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης αξίας 750 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας: για πρώτη φορά, η Ε.Ε. θα δανείζεται η ίδια (μέσω της Επιτροπής) για τα κράτη-μέλη. Αυτό είναι γενναίο βήμα – ήθελε πολλή επιμονή από τις χώρες που το πρέσβευαν για χρόνια, ήθελε, όμως, μεγάλη υπέρβαση από τις χώρες που αντιτίθεντο σθεναρά στην ιδέα. Η Γαλλία μπόρεσε να πείσει τη Γερμανία για την ανάγκη στήριξης χωρών-μελών χωρίς να επιβαρυνθούν με ακόμη μεγαλύτερα χρέη. Μετά έπρεπε να πεισθούν οι Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία, Σουηδία και Δανία. Μέσω συμβιβασμών έγινε το μεγάλο βήμα.
Ο δρόμος μπρος δεν θα είναι εύκολος. Η συμφωνία πρέπει να επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από τα Κοινοβούλια των 27 χωρών-μελών. Πολιτικές ομάδες στο Ευρωκοινοβούλιο ασκούν κριτική στο ότι ο προϋπολογισμός είναι μικρότερος από προηγούμενες προτάσεις. Επίσης, το Ταμείο Ανάκαμψης θα αποτελείται από επιχορηγήσεις αξίας 390 δισ. ευρώ και δάνεια αξίας 360 δισ., ενώ στην αρχική πρόταση (τη γαλλογερμανική που υιοθέτησε η Επιτροπή) οι επιχορηγήσεις ήταν 500 δισ. και τα δάνεια 250 δισ. Επίσης, δεν είναι σαφές ακριβώς πώς θα γίνει η αποπληρωμή δανείων. Αρκετή κριτική στην Ευρωβουλή και σε εθνικά Κοινοβούλια θα επικεντρωθεί στο ότι η συμφωνία δεν θέτει εμπόδια στη χρηματοδότηση χωρών-μελών των οποίων οι κυβερνήσεις υπονομεύουν το κράτος δικαίου. Θετικό στοιχείο είναι ότι η εποπτεία της χρηματοδότησης δεν θα ασκείται από χώρες-μέλη αλλά από κεντρικό όργανο, αποφεύγοντας τη δημιουργία μελλοντικών εντάσεων μεταξύ χωρών.
Παρά το εμπόδια, η Ε.Ε. περνάει σε νέα εποχή. Οπως σημείωσε η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με το Ταμείο Ανάκαμψης η Ε.Ε. απέκτησε «τεράστια, πρωτοφανή οικονομική ισχύ». Κάποιοι, μάλιστα, αναρωτήθηκαν εάν η στιγμή είναι ανάλογη αυτή του 1790, όταν ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Αλεξάντερ Χάμιλτον δημιούργησε το πλαίσιο για τον κοινό δανεισμό των 13 Πολιτειών που μόλις είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανία, αναλαμβάνοντας τα χρέη τους. Αυτό δεν συνέβη στην Ε.Ε. στις 21 Ιουλίου 2020. Ομως, η συμφωνία εκείνης της ημέρας ενισχύει την Ενωση στο εσωτερικό και στη διεθνή σκηνή, αποδεικνύοντας ότι οι χώρες-μέλη μπορούν να συνεργαστούν για το συλλογικό καλό, ανοίγοντας τον δρόμο για ισχυρότερη Ενωση. Τουλάχιστον τώρα η «στιγμή Χάμιλτον» δεν αποκλείεται. Το γεγονός ότι η Ε.Ε. λειτουργεί μέσω διαφωνιών και συμβιβασμών δεν είναι αδυναμία – αυτό συμβαίνει όταν ηγέτες δημοκρατικών χωρών πρέπει να συνεργαστούν, χωρίς να αγνοούν τις ευαισθησίες των ψηφοφόρων τους. Οι συμφωνίες αυτές μπορούν να αντέξουν επειδή είναι προϊόντα διαπραγμάτευσης, δεν επιβλήθηκαν από κανέναν. Η κρίση της πανδημίας δεν αφήνει περιθώρια για αποτυχία, και είναι σαφές σε όλες τις χώρες-μέλη ότι είναι ισχυρότερες εντός Ενωσης παρά εκτός. Εμαθαν, επίσης, από τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, αλλά και από την «αιρετική», σωτήρια για το ευρώ, παρέμβαση της ΕΚΤ, ότι ο δογματισμός δεν είναι η λύση.
Οι πολίτες της Ε.Ε. μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της εποχής με την αισιοδοξία ότι σε μια δύσκολη στιγμή οι ηγέτες τους πήραν μια γενναία απόφαση. Για τους Ελληνες, μια αδύναμη Ενωση θα πολλαπλασίαζε τα προβλήματά μας. Τώρα είναι δική μας ευθύνη να δράσουμε σωστά στο διπλωματικό πεδίο ώστε να αποτρέψουμε εξωτερικές απειλές. Εμείς πρέπει να αξιοποιήσουμε σωστά τα 32 δισ. ευρώ που μας είναι διαθέσιμα από το Ταμείο Ανάκαμψης για να μεταμορφώσουμε την οικονομία, να θωρακίσουμε την κοινωνία μας.