Το αντισυστημικό χαρτί μία φορά το παίζεις. Τη δεύτερη καίγεσαι. Αυτό το μάθημα μαθαίνουν αυτή την περίοδο δύο πολύ διαφορετικοί πολιτικοί, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Αλέξης Τσίπρας.
Ο Τραμπ κέρδισε γιατί τα έβαλε με την ελίτ και το σύστημα. Το «παραμύθι» πούλησε γιατί προφανώς απάντησε στις αγωνίες ενός μεγάλου τμήματος της αμερικανικής κοινωνίας. Κήρυξε τον πόλεμο στα μέσα ενημέρωσης, στο πολιτικό κατεστημένο, στην ελίτ των πανεπιστημίων. Απευθύνθηκε στο θυμικό και όχι στη λογική.
Τώρα, όμως, οι ψηφοφόροι αρχίζουν να αναρωτιούνται. Προφανώς όχι όλοι, ένα μπλοκ «ταλιμπάν» συνεχίζει να τον πιστεύει. Δεν του αρκεί, όμως, για να επανεκλεγεί.
Ο μεσαίος χώρος αμφισβητεί την ικανότητά του να κυβερνήσει και απαιτεί απαντήσεις. Οταν τον ρώτησε ο δημοσιογράφος του Fox News τι σκοπεύει να κάνει τη δεύτερη τετραετία, η αμηχανία του Τραμπ ήταν παροιμιώδης. Δεν ήξερε τι να απαντήσει, γιατί το μόνο που ξέρει να πουλάει είναι τον θυμό, τον διχασμό και το αντισυστημικό μίσος.
Ο Τσίπρας έπαιξε το ίδιο χαρτί από το 2008 έως το 2019. Είναι πολλά τα χρόνια. Μερικές από τις ομοιότητες της ρητορικής ΣΥΡΙΖΑ με αυτήν του Τραμπ είναι ανατριχιαστικές. Οπως, για παράδειγμα, οι συστηματικές και χωρίς όρια επιθέσεις στα μέσα ενημέρωσης και στους εκπροσώπους τους. Ή η εργαλειοποίηση του διχασμού, που έφτασε στην αποκορύφωσή της το καλοκαίρι του 2015.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε όλα τα αντισυστημικά χαρτιά, αλλά παράλληλα έκλεινε το μάτι στους ψηφοφόρους σαν να ήθελε να τους πει «φωνάζουμε, αλλά τελικά τα βρίσκουμε με τη Μέρκελ, τους Αμερικανούς, το Ισραήλ, το επιχειρηματικό κατεστημένο». Πήρε ουσιαστικά την παλιά ανδρεοπαπανδρεϊκή τέχνη και την προσάρμοσε στην εποχή των social media.
Η παλιά συνταγή δεν πουλάει πια στους νέους, ούτε στην αρένα των social media. Μπορεί να συσπειρώνει το Twitter… ή ένα 20%-25%, αλλά έως εκεί. Ο αντισυστημικός λαϊκισμός είναι οικείος για τον κ. Τσίπρα και «εύκολος», όμως δύσκολα θα ξανανέβει ως επιτυχημένη παράσταση. Θίασος γι’ αυτόν τον ρόλο υπάρχει και προσπαθεί να μονοπωλήσει το πάλκο με τις φωνές του. Οι ψηφοφόροι του μεσαίου χώρου απωθούνται, όμως, από τη λούμπεν αντιπολίτευση και αναζητούν μια άλλη πρόταση, που θα βασίζεται σε πιο τεχνοκρατικά στοιχεία, καθώς και σε… λίγη αυτοκριτική. Αναζητούν μια αντιπολίτευση που θα αντιμετωπίζει το κράτος και τους θεσμούς όχι σαν πειρατικό λάφυρο, αλλά με σεβασμό. Ο κ. Τσίπρας ή θα αλλάξει ρεπερτόριο ή θα μείνει καθηλωμένος σε ένα σημαντικό ποσοστό, που όμως δεν θα του φτάνει για να κυβερνήσει ξανά.
Στον ΣΥΡΙΖΑ, βεβαίως, όλα εκτυλίσσονται με πολύ αργούς, εξουθενωτικούς ρυθμούς. Οι γόρδιοι δεσμοί κόβονται, αλλά με τρομακτική καθυστέρηση. Μέχρι να κοπούν, οι πολίτες δικαιούνται να είναι δύσπιστοι και να περιμένουν απτές αποδείξεις μετάλλαξης της αξιωματικής αντιπολίτευσης.