Η Κίνα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση. Πριν από 750 χρόνια ήταν ένας τεχνολογικά εξελιγμένος πολιτισμός, πολύ μπροστά από τις χώρες της «Δύσης» από πολλές απόψεις (όταν ο Μάρκο Πόλο έφτασε εκεί το 1275 είδε για πρώτη φορά αδιανόητες καινοτομίες όπως η πυρίτιδα, τα γυαλιά οράσεως, οι πορσελάνες και τα χάρτινα λεφτά). Πριν από εξήντα χρόνια, μετά τα καταστροφικά κομμουνιστικά πειράματα του Μάο (όταν το Κόμμα καθόριζε πού θα ζει και τι θα κάνει ο κάθε πολίτης, καταργήθηκαν οι βαθμοί στον στρατό και τα μετάλλια στους αθλητικούς αγώνες, και 40 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από την πείνα) ήταν μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου.
Μετά, όμως, τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία. Η επανάσταση του 1989 μπορεί τυπικά να απέτυχε, αλλά στην πραγματικότητα σηματοδότησε μια εντυπωσιακή αναδιοργάνωση της οικονομίας της χώρας, η οποία δεν έχει προηγούμενο. Οι Κινέζοι άρχισαν να βρίσκουν εισαγόμενα προϊόντα στα παντοπωλεία τους. Περισσότερο κρέας. Οι τράπεζες άρχισαν να δίνουν δάνεια σε πολίτες, και μαζί την ελευθερία να χρηματοδοτήσουν καταναλωτικές ή άλλες ανάγκες τους που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητες. Οι εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας μειώθηκαν από έξι σε πέντε. Δόθηκε η δυνατότητα στους εργαζομένους να παίρνουν τρεις εβδομάδες τον χρόνο άδεια.
Το 1997 δόθηκε η δυνατότητα στους πολίτες να αγοράζουν και να πωλούν τα σπίτια τους. Ελευθερία πολιτικής ή άλλης έκφρασης δεν δόθηκε. Το κράτος συνέχισε να έχει όλη την εξουσία και τον έλεγχο της οικονομίας. Αλλά ξαφνικά οι πολίτες απέκτησαν μερικά από τα προνόμια που πολίτες στις δυτικές κοινωνίες απολάμβαναν ως οφέλη της αστικής, φιλελεύθερης δημοκρατίας: Εναν τρόπο ζωής βασισμένο στην ελευθερία της επιλογής και την ελευθερία της ικανοποίησης των ατομικών αναγκών όπως επιθυμεί ο καθένας ξεχωριστά.
Σήμερα η Κίνα είναι μια οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη. Το τι γίνεται εκεί αφορά, πια, τους πάντες. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποια πράγματα που πολύς κόσμος δεν σκέφτεται όταν αναφέρεται στην Κίνα.
Για παράδειγμα, μόλις πριν από 15 χρόνια όλοι είχαν στο μυαλό τους την Κίνα ως το «εργοστάσιο του κόσμου», το μέρος όπου κατασκευάζονται τα προϊόντα που χρειάζεται η πλούσια Δύση με πολύ χαμηλό κόστος. Ο,τι άλλο έβγαινε από εκεί θεωρείτο δευτεροκλασάτο, φτηνιάρικο και ελαττωματικό. Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται από κάποιους ο όρος «κινέζικα» για να χαρακτηρίσει προϊόντα δεύτερης διαλογής.
Ο χαρακτηρισμός, όμως, δεν είναι πλέον ακριβής. Εδώ και πολλά χρόνια η Κίνα δεν είναι πια ένα «φτηνό» μέρος. Οπως είδα ο ίδιος με τα μάτια μου, τα ταμπελάκια στα ρούχα στα μαγαζιά εκεί γράφουν «made in Bangladesh». Πλέον η Κίνα παράγει κορυφαίας ποιότητας ηλεκτρονικά αγαθά που ανταγωνίζονται τα προϊόντα της Δύσης στα ίσα – και όλο και πιο συχνά τα ξεπερνούν.
Η χώρα αυτή πριν από λίγες ημέρες έστειλε ένα ρομπότ στον Αρη. Η έρευνα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης κάνει άλματα (λαμβάνοντας ως δεδομένη και την απεριόριστη πρόσβαση και χρήση των δεδομένων των πολιτών από το κράτος). Το ηλεκτρονικό τσιγάρο ανακαλύφθηκε στην Κίνα.
Το τελευταίο κοινωνικό δίκτυο που έκανε μεγάλη επιτυχία παγκοσμίως, το TikTok, είναι κινεζικό. Ακόμα και η πιο διάσημη εφαρμογή της πανδημίας, το Zoom, είναι φτιαγμένο από εταιρεία που ίδρυσε Κινέζος επιχειρηματίας και έχει μέρος του εργατικού της δυναμικού στην Κίνα.
Δύο από τις δέκα μεγαλύτερες εταιρείας κατασκευής smartphones είναι αμερικανικές, άλλες δύο είναι νοτιοκορεατικές, μία είναι φινλανδική και πέντε (αριθ. 5) είναι κινεζικές, συμπεριλαμβανομένης της διαβόητης Huawei. Η οποία είναι διαβόητη κι επίκαιρη επειδή είναι, επιπλέον, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής τηλεπικοινωνιακών υποδομών στον κόσμο. Δεδομένου ότι δεν είναι ακριβώς γνωστό το ιδιοκτησιακό της καθεστώς (θεωρείται βέβαιο ότι το κράτος παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της) πολλές χώρες της Δύσης διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τον εξοπλισμό της Huawei για τα νέα 5G δίκτυά τους για λόγους ασφάλειας, αν και οι (ευρωπαϊκές) εναλλακτικές επιλογές είναι ελάχιστες και κατά κανόνα ακριβότερες.
Κάποιοι που έχουν συνειδητοποιήσει το επίπεδο της τεχνολογικής προόδου της Κίνας ανησυχούν για έναν νέο, «ηλεκτρονικό» ψυχρό πόλεμο με αβέβαιο αποτέλεσμα και συνέπειες. Υπάρχει, ωστόσο, μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε αυτή την υπερδύναμη και στις παλιές, παραδοσιακές που ξέραμε, ένας παράγοντας σημαντικός και αξιοσημείωτος: αντίθετα με τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, η Κίνα δεν έχει καμία όρεξη να εξάγει το «σύστημά της» πουθενά αλλού.
Ακόμα και σε χώρες όπου δαπανά δισεκατομμύρια γουάν για έργα υποδομών (κυρίως με δάνεια), δεν απαιτεί πολιτικές αλλαγές, ούτε στέλνει τανκς για να επιβάλει την τάξη.