Σε γάμους και βαφτίσια στεκόμαστε μακριά ο ένας από τον άλλον, ακουμπάμε αγκώνες ή γροθιές σε χαιρετισμό, με χαμόγελα ενοχής και αμηχανίας, σαν να συμμετέχουμε σε παράξενο νέο παιχνίδι. Τα πανηγύρια παράνομα, οι λιτανείες λιτές, τα μαγαζιά της νύχτας τηρούν ωράριο καφενείου. Κι όμως, ο κόσμος χορεύει, πίνει, αγκαλιάζεται· όταν τα μαγαζιά κλείνουν, οι συναθροίσεις συνεχίζονται σε δημόσιους χώρους κάτω από τα άστρα και τον ουρανό της ρομαντικής μας απείθειας. Περάσαμε την άνοιξη στα θρανία της καραντίνας, μάθαμε απέξω τα μηνύματα «Μένουμε σπίτι» και «Μένουμε ασφαλείς»· όμως, η ανάγκη μας για ασφάλεια συγκρούεται με τον πόθο για αυτά που γνωρίζουμε, για την κανονικότητα μιας ζωής που στερηθήκαμε απροειδοποίητα και βίαια. Τον κορωνοϊό δεν τον βλέπουμε ώστε να συνεχίσουμε αμέριμνοι τη ζωή μας μακριά του. Είναι οχιά κρυμμένη στην αγκαλιά ανύποπτου γνωστού ή αόρατη ομίχλη στην ανάσα ξένου. Μας δηλητηριάζει την ώρα της εργασίας, του ταξιδιού, της διασκέδασης. Οσο και αν θέλουμε να δούμε τη σημερινή μας ζωή ως συνέχεια της προηγούμενης, όσο και αν η επιφάνεια των πραγμάτων μοιάζει ίδια, γνωρίζουμε ότι ούτε στην εργασία, ούτε στο ταξίδι, ούτε στη χαρά μπορούν τα πράγματα να είναι όπως πριν. Ο αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων και ανθρώπων στις μονάδες εντατικής θεραπείας υπογραμμίζει ότι ενώ οι παραλίες, τα καλοκαιρινά χρώματα, η ανάγκη μας για διασκέδαση δεν αλλάζουν, σε αυτό το σκηνικό προστέθηκε ο κίνδυνος μιας βάναυσης νέας ασθένειας και του θανάτου.
Το ειδυλλιακό τοπίο και η ραστώνη που επιβάλλεται από τη ζέστη ποτέ δεν εμπόδισαν τραγωδίες, είτε στην εσωτερική πολιτική σκηνή και στην κοινωνία είτε στις σχέσεις μας με τους γείτονες (όπως υπογραμμίζει σήμερα ο πολυπράγμων Ερντογάν). Δικτατορίες, εισβολές, αντίσταση και σφαγές δεν λογάριασαν τις λαϊκές παραδόσεις του Ιουλίου και του Αυγούστου – του θέρους γενικότερα. Από τους μύθους, την αρχαία τραγωδία και τη συλλογική μας συνείδηση γνωρίζουμε ότι οι κύκλοι των εποχών, οι συνήθειες και οι τελετές μας δεν εμποδίζουν τις εκρήξεις βουλιμίας και μίσους που κατακλύζουν τον κόσμο, αδιαφορώντας παντελώς για τις δικές μας επιθυμίες, φοβίες και ασχολίες. Από τις ίδιες, όμως, πηγές αντλούμε και τη βεβαιότητα ότι όσο δύσκολα και αν γίνουν τα πράγματα, όσο και αν χαθούν αγαπημένοι ή και εμείς οι ίδιοι, θα υπάρξει επιστροφή σε μια κανονικότητα. Μόνο τον τελευταίο αιώνα είδαμε ότι η Μικρασιατική Καταστροφή, η γερμανική Κατοχή, ο
Εμφύλιος, η χούντα των συνταγματαρχών, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η τελευταία οικονομική κρίση μάς στοίχισαν ακριβά, αλλά η ζωή συνεχίστηκε. Η Ελλάδα συνέχισε να προοδεύει σε πολλά μέτωπα, κυρίως στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της εκπαίδευσης· αδυνατούμε, όμως, να εκτιμήσουμε πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα εάν αποφεύγαμε τα μεγαλύτερα πισωγυρίσματα, εάν ο αλληλοσπαραγμός και οι ξένες επεμβάσεις (άμεσα συνδεδεμένες με τις αδυναμίες μας) δεν «συνωμοτούσαν» συνεχώς εναντίον της σταθερότητας και της εθνικής συνεννόησης.
Σήμερα, η πανδημία μάς παρέχει τη δυνατότητα να δούμε πόσο καλά θα τα καταφέρουμε μόνοι μας, χωρίς την ανάμειξη ή το ενδιαφέρον εξωτερικών δυνάμεων. Ο πρώτος γύρος έδειξε ότι όταν παίρνουμε σοβαρά την πρόκληση, όταν αναλογιζόμαστε τις συνέπειες της αδιαφορίας ή τις αλαζονείας μας (επειδή φοβόμαστε είτε τον θάνατο είτε τα πρόστιμα), μπορούμε να ξεπεράσουμε και τους παλιούς μας «δασκάλους». Τώρα, όμως, η βιασύνη να επανέλθουμε σε κάτι από την κανονικότητα των τελευταίων δεκαετιών, ώστε να μη μαραζώσει τελείως η οικονομία, συνδέεται με κακές συνήθειες και μας εκθέτει σε άμεσο κίνδυνο. Μας σαγηνεύει η εικόνα της κανονικότητας, αδιαφορούμε για την απειλή, πιστεύουμε ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε την πραγματικότητα όπως θέλουμε. Αυτό δεν μας το επιβάλλει κανείς ξένος. Είναι θέμα ατομικής και συλλογικής ευθύνης εάν θα κρατήσουμε σταθερή πορεία έως ότου η ανθρωπότητα βρει λύση και για αυτή την πανδημία ή εάν θα βουλιάξουμε. Με τα τόσα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, από τον δημογραφικό μαρασμό έως την αναδιανομή δυνάμεων στον κόσμο, η αντιμετώπιση της πανδημίας θα δείξει εάν έχουμε τα εσωτερικά εφόδια για την επιβίωσή μας.