Ηταν πολλοί εκείνοι που δυσανασχέτησαν με τη Μάργκαρετ Θάτσερ όταν είπε «δεν υπάρχει κοινωνία»· όχι πως δεν θα δυσανασχετούσαν αν δεν το έλεγε. Ακόμη και σήμερα πολλοί πολιτικολογούντες (χωρίς να ανήκουν στην Αριστερά) επαναλαμβάνουν το τσιτάτο με έναν μορφασμό απέχθειας προς τον μισοκοινωνικό νεοφιλελευθερισμό της. Δικαίως, όσο απομονώνονται οι τρεις αυτές λέξεις…
Βεβαίως η Θάτσερ είπε περισσότερα από τις τρεις αυτές λέξεις. Πολλοί άνθρωποι, υποστήριξε, τείνουν «να ρίχνουν τα προβλήματά τους στην κοινωνία. Κι όπως ξέρετε δεν υπάρχει αυτό που λέγεται κοινωνία. Υπάρχουν τα άτομα, άνδρες και γυναίκες, και υπάρχουν οι οικογένειες. Και δεν υπάρχει κράτος που μπορεί να κάνει κάτι χωρίς τη συμβολή των ανθρώπων, και οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να φροντίσουν τον εαυτό τους. Είναι καθήκον μας να φροντίσουμε τον εαυτό μας και μετά να φροντίσουμε τον γείτονά μας. Οι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους τα δικαιώματα χωρίς τις υποχρεώσεις. Δεν υπάρχει αυτό που λέγεται δικαίωμα, εκτός αν κάποιος πρώτα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του…».
Το σκεπτικό αυτό γίνεται εξαιρετικά επίκαιρο τώρα με την πανδημία. Οπως θα έλεγε η Βρετανή πολιτικός: Πολλοί τείνουν να μεταθέτουν το πρόβλημα στην κοινωνία. Ομως, όπως ξέρετε δεν αρρωσταίνει η κοινωνία. Υπάρχουν μόνο φορείς, άνδρες και γυναίκες και δεν υπάρχει κράτος που μπορεί να κάνει κάτι χωρίς τη συμβολή των ατόμων. Οι άνθρωποι πρέπει πρώτα από όλα να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τον ιό. Είναι καθήκον μας να προστατεύσουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά να προστατεύσουμε τον γείτονά μας. Οι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους τα δικαιώματα στη συνάθροιση, στη διασκέδαση κ.λπ. χωρίς τις υποχρεώσεις. Δεν υπάρχει δικαίωμα στη συνάθροιση, εκτός αν κάποιος πρώτα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προστασίας του εαυτού του και των άλλων.
Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορεί ένας μεταφυσικός παραλογισμός, που λέει ότι δεν υπάρχει αυτό που αποκαλείται «ατομική ευθύνη», υπάρχει μόνο η «κοινωνική ευθύνη». Είναι μεταφυσικός, διότι δεν εξηγεί πώς παράγεται η κοινωνική ευθύνη, χωρίς να προϋπάρχει η ατομική. Η αλήθεια όμως είναι ότι, όπως δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς τα άτομα, έτσι και η κοινωνική ευθύνη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά το άθροισμα ατομικών συμπεριφορών. Εκτός αν υπονοούν την «κρατική ευθύνη», προκειμένου να αντιπολιτευτούν την κυβέρνηση. Τότε γεννάται ο κίνδυνος της βαριάς παραβίασης ατομικών δικαιωμάτων, διότι πρωταρχική και βασική δουλειά του κράτους είναι η επιβολή και η καταστολή. Δεν φανταζόμαστε ότι η Αριστερά των δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών προπαγανδίζει –έστω άθελά της– την επιβολή ολοκληρωτικών λύσεων για τον περιορισμό της πανδημίας, ασχέτως αν στις τάξεις της βρίσκονται και πολλοί νοσταλγοί παλιών ολοκληρωτισμών…