Τη ζεστή, καλοκαιρινή ημέρα της 24ης Αυγούστου του 1949, οι κάτοικοι της Κοζάνης αντίκρισαν δεκαοκτώ αεροπλάνα της τότε Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας να κατευθύνονται προς βορρά.
Ηταν τα διθέσια βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως με τα οποία είχε προμηθεύσει η αμερικανική αεροπορία την ελληνική. Η ονομασία τους: Χελντάιβερ (Helldiver). Στις μάχες του Ειρηνικού, με απονηώσεις από τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, έριχναν ναπάλμ στους οχυρωμένους Ιάπωνες. Τέσσερα χρόνια μετά, είχε έρθει η ώρα των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος.
Η αποστολή τόσο μεγάλου αριθμού αεροσκαφών την 24η Αυγούστου ήταν απόφαση του τότε αρχηγού ΑΔΑ Ε. Κελαϊδή. Ηξερε τι έκανε: ακόμα και οι άνδρες της 1ης Μεραρχίας Πεζικού που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή εκείνη την ημέρα, σταμάτησαν ό,τι έκαναν και κοίταξαν με δέος ψηλά.
Απέναντί τους είχαν το ύψωμα Τσάρνο, στον Γράμμο. Αυτός ήταν ο αντικειμενικός σκοπός των 18 Χελντάιβερ εκείνη την ημέρα.
Το ύψωμα αποτελούσε το κλειδί της όλης αμυντικής τοποθεσίας του ΔΣΕ με πολυβολεία, πυροβόλα, όλμους, νάρκες, παγιδεύσεις στις προσβάσεις, ορύγματα, συρματοπλέγματα.
Οπως μου είχε εκμυστηρευθεί ο αντιπτέραρχος ιπτάμενος εν αποστρατεία Ευάγγελος Σινούρης, ο οποίος είχε λάβει μέρος σε εκείνες τις επιχειρήσεις με Σπίτφαϊρ και Χελντάιβερ, «οι αντάρτες είχαν εξοπλίσει τα πολυβολεία τους με τέσσερις σειρές δένδρων. Ηταν πολύ γερά οχυρά. Στον Γράμμο μόνο οι βόμβες των Χελντάιβερ μπόρεσαν να τα ξηλώσουν».
Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία του αντιπτεράρχου ιπταμένου εν αποστρατεία Εδμόνδου Λάιτμερ στον γράφοντα: «Φύγαμε τρεις εξάδες, δεκαοκτώ αεροπλάνα σύνολο. Ο Στρατός είχε κάνει τρεις απόπειρες, νομίζω, να καταλάβει το Τσάρνο αλλά δεν τα είχε καταφέρει. Τους ρίξαμε 72 βόμβες των 500 λιβρών. Λέγεται ότι το υψόμετρο μειώθηκε αρκετά. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Την επομένη πραγματοποιήσαμε δεύτερη προσβολή».
Στις προσβολές που ακολούθησαν, συμμετείχαν 26 Σπίτφαϊρ, δύο Ντακότα ως βομβαρδιστικά (ελληνική ευρεσιτεχνία) συν το πυροβολικό. Το ύψωμα καταλήφθηκε από το πεζικό στις 25 Αυγούστου.
Από τις 24 έως τις 30 Αυγούστου του 1949, η δράση των «Χελς», όπως τα αποκαλούσαν οι χειριστές, ήταν ασταμάτητη. «Τσαγκός, Καραούλι, Παπούλι, Φλάμπουρο, Ψωριάρικο, Πόρτα Οσμάν, Βετέρνικο, ύψωμα 1825, Κιάφα, όλα χτυπήθηκαν ανελέητα», μου έλεγε ο Εδ. Λάιτμερ.
«Εκανα τη βύθιση για να αφήσω τη βόμβα μου», μου είχε εξομολογηθεί ο υποπτέραρχος ιπτάμενος εν αποστρατεία Γεώργιος Δαρμάρος, «και πετούσα μέσα στον κουρνιαχτό. Ηταν απίστευτο χάος. Δύκολο να το περιγράψει κανείς. Η τελευταία επιχείρηση ήταν σφαγείο».
«Με το δικό μου “Χελ”», μου είπε ο Εδ. Λάιτμερ, «έριξα τις τελευταίες βόμβες του πολέμου στο Κάμενικ, μέσα στην Αλβανία. Ηταν 29 Αυγούστου του 1949».
Ολα τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται συναρπαστικά. Ηταν όμως ένας εφιάλτης.