Είναι δύσκολο να ζει κανείς έτσι. Ας το παραδεχτούμε. Τα μέτρα προστασίας δεν θα ήταν από μόνα τους πρόβλημα εάν τα τηρούσε το σύνολο του πληθυσμού. Η μάσκα και οι αποστάσεις δεν θα ανέτρεπαν τη ρουτίνα της ημέρας, εάν ο καθένας φρόντιζε να πειθαρχεί. Να μην πρέπει οι μισοί να κοιτούν θυμωμένα και επιτιμητικά τους άλλους μισούς, να μη χρειάζεται να προκύπτουν ανώφελες εντάσεις και παρεξηγήσεις. Το αλησμόνητο φετινό καλοκαίρι ολοκληρώνεται, ημερολογιακά τουλάχιστον, με αυξημένο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων. Και συνεχείς εκκλήσεις των αρμοδίων να περιορίσουν οι νέοι, κυρίως, που επιστρέφουν από διακοπές τις κοινωνικές επαφές και να φορούν μάσκα ώστε να μη μολύνουν με τον ιό τους οικείους τους. Για να ελεγχθεί η πανδημία από τη μία και να διατηρηθεί η κοινωνική δραστηριότητα από την άλλη, απαιτείται σύνθεση των αντιθέτων και ισορροπία ακροβάτη. Και όπως φαίνεται, δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να ασκηθούν στην εξίσωση. Για την ακρίβεια, όσο απαιτείται αυξημένη προσοχή τόσο πολλαπλασιάζονται οι αρνητές της. Τόσο φουντώνει το κίνημα ανυπακοής, το «όχι» στις μάσκες, στις αποστάσεις, στα εμβόλια, στο οτιδήποτε, εν ολίγοις, δηλώνει την κυριαρχία του κορωνοϊού. Το ανυπόφορα τρωτό της ύπαρξης και, κυρίως, η απουσία προοπτικής βρίσκουν πρόθυμους «θεραπευτές» στον θαυμαστό κόσμο του Διαδικτύου. Με περιπλανώμενους φανατικούς, γυρολόγους/συνωμοσιολόγους, οπαδούς της μιας «αλήθειας» του 5G, του Σόρος και «θέλουν να μας βάλουν μικροτσίπ».
Οι ανεπάρκειες του καθενός βρίσκουν παρηγοριά και ανακουφιστικές ερμηνείες σε έναν, ανεξάντλητο, ιντερνετικό Μεσαίωνα.
Πώς φιλτράρεται όμως το σωστό από το λάθος; Αρκεί να αποτασσόμαστε τους απανταχού «ψεκασμένους» εμείς, οι υπερασπιστές του «ορθού λόγου»; Για κάποιους (αρκετούς, φοβάμαι) δεν είμαστε παρά «συστημικοί», κάτι σαν «υποτακτικοί της εξουσίας», που δεν αμφισβητούμε αλλά απλώς ακολουθούμε. Πώς να πείσεις και με τι επιχειρήματα ότι απλώς ακούς τους επιστήμονες, τους λοιμωξιολόγους, όλους εκείνους στους οποίους προστρέχει κανείς (και οι «ψεκασμένοι» ασφαλώς) όταν αρρωστήσει, προσβληθεί από κάποια πολύ σοβαρή ασθένεια, τραυματιστεί κ.ο.κ. Οσο περισσότερο συζητάς με τους αρνητές του ιού, αντιλαμβάνεσαι ότι το πρόβλημα είναι δομικό. Το σπίτι πάσχει από τα θεμέλια.
Αντεπιχείρημα, από την άλλη, δεν είναι η υπεροψία ούτε η χλεύη. Ο κόσμος αυτός μάς περιλαμβάνει όλους, συνετούς και ασυνάρτητους, θεωρητικούς των συνωμοσιών και απογόνους του Διαφωτισμού. Και οι ευθύνες μπορεί να μην είναι ισότιμα καταμερισμένες, δεν εξαιρούν όμως κανέναν.
Πριν από λίγο καιρό, σε ένα άρθρο με τίτλο «Η μάσκα αποκαλύπτει» και θέμα τη χρήση της μάσκας στα σχολεία, μία εκπαιδευτικός μού έστειλε προσωπική επιστολή στο μέιλ. Ούτε θυμωμένη ούτε παραιτημένη, συμφιλιωμένη, θα έλεγα, με μια πραγματικότητα που κτίστηκε «ανεπαισθήτως» και προβάλλεται τώρα μεγεθυσμένη και πολυπλόκαμη, με αφορμή που δεν σχετίζεται με τη σχολική κοινότητα. Στην επιστολή εμπλέκονται και η πολιτική και ο διχαστικός και ιδιοτελώς (σύμφωνα με την επιστολογράφο) συγκεχυμένος ρόλος της αντιπολίτευσης. Ομως, δεν θα επεκταθώ σε αυτό. Επιλέγω δύο αποσπάσματα, από την αρχή και το τέλος:
«Είμαι εκπαιδευτικός σε δημοτικό σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί θα αντιμετωπίσουμε μεγάλο πρόβλημα με τους γονείς, αλλά και με τους συναδέλφους που έχουν αυτή τη νοοτροπία (σ.σ. τη μη χρήση μάσκας). Και δεν αναφέρω τα παιδιά ως πρόβλημα, γιατί αυτά δυστυχώς φέρονται και άγονται από τις αρρωστημένες νοοτροπίες των μεγάλων. (…) Πιστέψτε με, ως εκπαιδευτικός, δυστυχώς, δεν έχω καμία επίδραση στα παιδιά και στις οικογένειες, γιατί οι γονείς και ιδιαίτερα οι νεότεροι γονείς δεν έχουν σε εκτίμηση τη γνώμη των εκπαιδευτικών και μας θεωρούν υπαλλήλους τους που πρέπει να τους υπηρετούμε».
Μέσα σε λίγες σειρές, μιας βιωμένης συνθήκης, παρελαύνει όλη η ελληνική κοινωνία: οι ίδιοι οι δάσκαλοι, οι γονείς, η σχέση «υπαλληλίας» που αναπτύσσεται.
Τι σχέση έχει η αναφορά; Μα, η ισοπεδωτική, η συλλήβδην, απαξίωση κοινωνικών ομάδων πού θα οδηγούσε; Οι «άχρηστοι» εκπαιδευτικοί, οι γιατροί με το «φακελάκι», οι «διεφθαρμένοι» πολιτικοί, οι «διαπλεκόμενοι» δημοσιογράφοι, οι ομαδόν άθλιοι, ο λόγος χωρίς αποχρώσεις· δεν αφήνει κανέναν αλώβητο. Ούτε τον κανόνα ούτε τις εξαιρέσεις. Γιατί έρχεται κάποια στιγμή που δεν ξέρεις ποιος είναι ο κανόνας και ποιες οι εξαιρέσεις… Και ο κορωνοϊός είναι μια τέτοια «στιγμή».