Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο είναι μια πολιτεία. Εχει
αξιοσημείωτο μέγεθος, εντυπωσιακή σύνθεση πληθυσμού, ιεραρχία,
σταθερές τελετουργίες. Βέβαια, δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς
ότι το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό, ότι η οικονομική κρίση
αποτυπώνεται στην καθημερινότητα των «κατοίκων», αν εξαιρέσουμε τις
συζητήσεις εντός και εκτός ημερησίας διατάξεως, στις αίθουσες
συνεδριάσεων, στους διαδρόμους, στα καφέ και τα εστιατόρια. Είναι
μια ιδιότυπη Ευρώπη αυτή του Κοινοβουλίου. Εντός και εκτός
πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας πολλών ταχυτήτων·
προστατευμένης και εκτεθειμένης, διχασμένης και διχαστικής. Τα
πρόσωπα συννεφιάζουν ευπρεπώς όταν μιλάνε για επιδείνωση, για
περικοπή κονδυλίων, όταν διερωτώνται για το μέλλον, ακόμη και αν
εμφανίζονται αισιόδοξοι όπως η Γερμανίδα πρόεδρος της Επιτροπής για
τον Πολιτισμό και την Παιδεία, Ντόρις Πακ. «Μια τέτοια κρίση είναι
πρόκληση για να ανακαλύψουμε νέες διεξόδους», λέει. «Να
συνεργαστούμε». Δανείζεται το μότο για «περισσότερη Ευρώπη»,
διευκρινίζοντας ότι εννοεί την Ευρώπη των λαών.
Οσο για τον πολιτισμό και την παιδεία, όλοι ομνύουν στο όνομά τους
και δηλώνουν ότι παίρνουν «μέτρα» για να στηρίξουν καλλιτεχνική
δημιουργία και εκπαίδευση. Το ερώτημα του Μάρτιν Σουλτς, την
περασμένη Τετάρτη, στη διάρκεια της απονομής του κινηματογραφικού
βραβείου LUX από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν ήταν απλώς ένα σχήμα
λόγου: «Τι νόημα έχει να είναι κανείς Ευρωπαίος σε αυτήν την
Ευρώπη;». Μπορεί να έδωσε την απάντηση παραπέμποντας στις ταινίες
των Eυρωπαίων δημιουργών, αλλά τα ίδια τα έργα «επιστρέφουν» τον
προβληματισμό οξύτερο, συνθετότερο, αντιφατικότερο.
Από την κοινωνία του Κοινοβουλίου, σε μια μικρή λιμνοθάλασσα στα
περίχωρα της Βενετίας. Η ταινία του Ιταλού Αντρέα Σέγκρε «Τ’ όνομά
μου είναι Λι» μιλάει για την ταυτότητα και την ανεκτικότητα. Η
Ευρώπη για μια Κινέζα εργάτρια και έναν Σλάβο ψαρά, πολιτογραφημένο
πλέον Ιταλό, είναι φιλική αλλά επί της ουσίας αφιλόξενη. Τα
αισθήματα οφείλουν να αναπτύσσονται υπό όρους και όρια. Ακόμη και η
τρυφερότητα και η φιλία. Τι συμβαίνει με τους ανθρώπους που «είχαν
την ατυχία να γεννηθούν στη λάθος πλευρά του πλανήτη;». Το ερώτημα
έθεσε ο Ιταλός σκηνοθέτης ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου, κρατώντας το βραβείο LUX. Ο κινηματογράφος
αναλαμβάνει να αναπληρώσει κενά της ειδησεογραφίας. Ο, τι τα ΜΜΕ
δεν ενδιαφέρονται ή δεν θέλουν να καταγράψουν. Το ευρωπαϊκό σινεμά
προβάλλει τον αποκλεισμό. Κάθε μορφής. Τα συναισθήματα που μας
ενώνουν και μας χωρίζουν. «Μπορούν διαφορετικοί δρόμοι να
διασταυρωθούν;» Ο στiχος ενός Κινέζου ποιητή «υποτιτλίζει» το τέλος
της ιστορίας της Λι και του Μπέπι. Ενός σχεδόν ηλικιωμένου ψαρά και
μιας νέας μητέρας. Τι απαγορεύεται και τι επιτρέπεται στην ενωμένη
Ευρώπη; Ισως έχει δίκιο ο Βιμ Βέντερς, είπε ο Σουλτς, όταν
υποστηρίζει «ότι μόνο συναισθήματα μπορούν να εκφράσουν
ταυτότητες».
Βολικό ως διαφυγή, ζόρικο ως κατανόηση. Πώς να νομοθετήσεις τη
διαφορετικότητα; Πώς να παρέμβεις στην κοινωνία για να στέρξεις
συναισθήματα λεπταίσθητα, αποχρώσεις που ενοχλούν γιατί προσκρούουν
σε επιθετικά στερεότυπα; Αν ο Μάρτιν Σουλτς αναζητούσε μια
κινηματογραφική διέξοδο, εγκλωβίστηκε μέσα στο ίδιο το ερώτημα.
Την περασμένη Τετάρτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βράβευσε τις
αντιφάσεις του. Τις πολλές γλώσσες και τις πολλές αλήθειες του. Και
έδωσε βήμα στην πρόκληση. Οχι της τέχνης. Της ζωής.