Η Ευρωζώνη, μετά τη σύντομη ανάκαμψη που διαδέχτηκε τη βαθιά ύφεση
του 2008-9, άρχισε να βυθίζεται πάλι στην ύφεση από το β΄ 6μηνο
2012. Δύο κρίσιμες διαπιστώσεις:
(α) Η ύφεση πέρασε από την ευρωπαϊκή περιφέρεια στον πυρήνα της
Ευρωζώνης, από τον ευρωπαϊκό Νότο στον Βορρά. Στην Ιταλία το ΑΕΠ θα
μειωθεί 1,3% και το χρέος θα φτάσει το 130,4% του ΑΕΠ, στην Ισπανία
των μεγάλων δημοσιονομικών και τραπεζικών προβλημάτων καταρρέει η
βιομηχανική παραγωγή για δεύτερο κατά σειρά χρόνο, τη Γαλλία της
βαθιά διαβρωμένης ανταγωνιστικότητας οι αγορές την τεστάρουν ως τον
επόμενο στόχο, η Γερμανία μετρά μείωση των εσόδων από εξαγωγές στην
Ευρώπη.
(β) Η ύφεση, ντουέτο με τις δημοσιονομικές πολιτικές που
ασκούνται, συνδυάζονται σε ένα καταστροφικό σπιράλ, σε μια τρελή
περιδίνηση που ρουφά κάθε ίχνος ζωής που διασώθηκε στην επιφάνεια
της πραγματικής οικονομίας. Κάθε μείωση του ΑΕΠ αυτομάτως αυξάνει
τα ελλείμματα ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να
αποτρέψουν αυτήν την αύξηση κι έτσι οι δημοσιονομικές πολιτικές
γίνονται ακόμη πιο αυστηρές, όλο και πιο έντονα κυκλικές (αντί να
είναι αντι-κυκλικές) και παρασύρουν την Ευρωζώνη σε βαθύτερη
(μάλλον double dip…) ύφεση.
Η ύφεση οδηγεί την Ευρωζώνη σε διάλυση. Ξεχωρίζω, ενδεικτικά, δύο
σημαντικές συνέπειες:
(α) Λαμβάνοντας ως βάση των υπολογισμών τις επίσημες προβλέψεις
του ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία (που ίσως υποτιμούν το αληθινό
μέγεθος των προβλημάτων…) ένας έγκυρος οικονομολόγος, ο Richard
Wood, υπολογίζει ότι τα σωρευμένα ελλείμματα την περίοδο 2013-16 θα
διαμορφωθούν ως εξής: Γαλλία 9,5%, Ιρλανδία 17%, Ισπανία 17,3%,
Πορτογαλία 10,7%, Ιταλία 6%, Ελλάδα 12% του ΑΕΠ. Αυτά, πρέπει να
χρηματοδοτηθούν. Αλλά, αν χρηματοδοτηθούν με την έκδοση νέων
ομολόγων, τότε τα δημόσια χρέη θα εκτιναχτούν σε νέα, απολύτως μη
ανεκτά επίπεδα. Οι οίκοι αξιολόγησης, οι επενδυτές κι οι διεθνείς
αγορές θα αντιδράσουν εκτινάσσοντας τα επιτόκια δανεισμού. Μια νέα
κρίση (που σήμερα επωάζεται…) θα ξεσπάσει.
(β) Με το bail in, η Ευρωζώνη επιχειρεί να τετραγωνίσει έναν φαύλο
κύκλο: Γνωρίζοντας ότι η ασκούμενη πολιτική θα φέρει ύφεση, την
προεξοφλεί (αντί να την αποτρέψει) και με το bail in ετοιμάζεται να
την υποδεχτεί φροντίζοντας (μόνο και μόνο…) η ύφεση να μην αυξήσει
τα κρατικά ελλείμματα: Γι’ αυτό, αντί το κράτος, θα πληρώνουν οι
μέτοχοι, ομολογιούχοι και καταθέτες. Αλλά, η περαιτέρω ύφεση θα
προκαλέσει αύξηση των κακών δανείων, κατά συνέπεια διάβρωση των
κεφαλαίων των τραπεζών, που για να αποκατασταθούν θα εφαρμοστεί η
πρακτική του bail in, με «κούρεμα» (και) των καταθέσεων.
Περισσότερα, μετά το πανευρωπαϊκό stress test, που θα γίνει στα
τέλη του έτους…
Το ένα φέρνει το άλλο και όλα μαζί συνιστούν μια πολιτική που δεν
βγαίνει. Η Ευρωζώνη οδηγείται στην καταστροφή. Οσο περνά ο χρόνος
χωρίς να ανατρέπεται η ασκούμενη πολιτική, απλώς φουσκώνει το νέο
σαρωτικό κύμα μιας καταστροφικής καταιγίδας. Οσοι περιμένουν αχτίδα
φωτός μετά τις γερμανικές εκλογές, φοβούμαι ότι θα εκπλαγούν
δυσάρεστα. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες αποδυναμώνονται, οι κοινωνίες
βυθίζονται στην απόγνωση, οι δημοκρατίες δυσκολεύονται να αντέξουν
τη συνεχή παράταση της κρίσης, το ευρώ απειλείται να κλονιστεί. Οχι
τυχαία, άλλα κράτη μειώνουν τα διαθέσιμά τους σε ευρώ. Η δημιουργία
του κοινού νομίσματος ήταν ένα πολιτικό σχέδιο (αυτό δεν κατάλαβε ο
κ. Κρούγκμαν…), ωστόσο η βιωσιμότητα της νομισματικής ένωσης
μακροπρόθεσμα δεν καθορίζεται από την πολιτική βούληση αλλά,
τελικά, από τις δυνάμεις της οικονομίας.
Αν η καθυστέρηση οδηγεί στο χειρότερο την Ευρωζώνη, το ίδιο ισχύει
και για τη χώρα μας. Η μείωση του ΑΕΠ, σωρευτικά στην 5ετία μέχρι
τέλος έτους, θα υπερβεί το 25%. Η ανεργία ήδη ξεπέρασε το 27%. Οι
μισές από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν δάνεια, δεν είναι
σε θέση να τα αποπληρώσουν. Μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι δείχνουν
να είναι ζωντανοί, χάρη στις ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων που κάνουν οι
τράπεζες. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα δεν τιθασεύονται. Η εικόνα
της χώρας στις διεθνείς αγορές είναι χειρότερη από πριν το PSI.
Κανένα fund δεν βλέπει μεγέθυνση της οικονομίας, όλα φοβούνται
μήπως «κλειδωθούν» στην Ελλάδα. Και απέχουν. Η ύφεση εκτοπίζει κάθε
προσδοκία ανάκαμψης. Προϊόντος του χρόνου η οικονομία γίνεται πιο
αδύναμη, η κοινωνία βυθίζεται σε μεγαλύτερη απόγνωση, οι αντοχές
της δημοκρατίας εξασθενούν, η αναστροφή των κυρίαρχων τάσεων
γίνεται δυσχερέστερη, το κόστος της ανόρθωσης αυξάνεται γεωμετρικά.
Ούτε σχέδιο υπάρχει ούτε μια κυβέρνηση αντάξια των περιστάσεων, που
θα άφηνε στην άκρη πελάτες, συντοπίτες και νταραβέρια με
συμφέροντα, και θα εργαζόταν σοβαρά, να βάλει πάτο στο βαρέλι της
ύφεσης, να σταματήσει την καταστροφή θέσεων εργασίας και να
θεμελιώσει την επανεκκίνηση της οικονομίας. Με δυο λόγια, με
τρόικα, ευρωπαϊκές «task force» και τρία κόμματα στην κυβέρνηση, η
Ελλάδα είναι ακυβέρνητη.