Για να βγει η χώρα από την κρίση και να σταθεί η κοινωνία πάνω σε στερεότερες βάσεις, προϋπόθεση είναι να υπάρξει η αίσθηση ότι υπάρχει δικαιοσύνη, ότι θα τιμωρηθούν οι ένοχοι παλιών υποθέσεων και θα αποτραπούν άλλα εγκλήματα. Χωρίς εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη ο λαός θα αισθάνεται ότι οι θυσίες των τελευταίων χρόνων είναι μάταιες, ότι το παιχνίδι είναι στημένο εναντίον των πολιτών και η προσπάθεια ανάκαμψης απάτη. Το νοικοκύρεμα της οικονομίας βασίζεται στη σωστή χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων· αυτό απαιτεί δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα αλλά και την υπακοή των πολιτών στους νόμους. Το πολιτικό σύστημα δοκιμάζεται σκληρά από την έλλειψη αξιοπιστίας λόγω των αποτυχιών που οδήγησαν στη χρεοκοπία. Ετσι πέφτει το βάρος στη Δικαιοσύνη να πείσει ότι το κράτος λειτουργεί με τρόπο δίκαιο και αποτελεσματικό.
Το πόρισμα των εισαγγελέων για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο προστέθηκε σε έναν κατάλογο διαφθοράς που συνεχώς μακραίνει. Ακόμη δεν έχουμε φθάσει στην άκρη των αποκαλύψεων για τα τεράστια ποσά που «χάθηκαν» σε αγορές στρατιωτικών εξοπλισμών και σε άλλες υποθέσεις. Ο πρώην υπουργός Ακης Τσοχατζόπουλος και άλλοι έχουν καταδικαστεί σε κάθειρξη, αλλά κυριαρχεί η αίσθηση ότι ο χώρος των κρατικών προμηθειών κρύβει πολλά μυστικά ακόμη. Η τυχαία αποκάλυψη της απάτης του Μιχάλη Λιάπη, με τις πλαστές πινακίδες κυκλοφορίας, έδωσε όνομα και πρόσωπο στον καθένα που βολεύεται σε βάρος του κοινωνικού συνόλου – και έδειξε σε ποια βάθη εξευτελισμού μπορεί να φθάσει κανείς όταν είναι σίγουρος ότι δεν θα υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.
Σιγά-σιγά, όμως, εδραιώνεται η αίσθηση ότι κάτι αλλάζει, επειδή τον τελευταίο καιρό πολλοί βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ευθύνες τους. Πριν από λίγα χρόνια, ποιος θα περίμενε ότι ηχηρά ονόματα της πολιτικής και της οικονομικής ζωής θα βρίσκονταν με χειροπέδες ενώπιον της Δικαιοσύνης, ή και φυλακισμένοι; Τι άλλαξε; Κάποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί κάνουν τη δουλειά τους με μεγαλύτερη συνέπεια. Χωρίς να διερευνήσουμε γιατί αυτό δεν συνέβαινε στο παρελθόν, μπορούμε να πούμε ότι οι ελεγκτές της Τραπέζης της Ελλάδος, το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, οι ειδικοί εισαγγελείς για οικονομικά εγκλήματα και για διαφθορά, και άλλοι, λειτουργούν με συνέπεια και φθάνουν σε αποτελέσματα. Αυτό συμβαίνει, σε μεγάλο βαθμό, και λόγω της πίεσης των εταίρων μας, οι οποίοι έχουν καταλάβει ότι αν δεν φανεί πως κάποιοι πληρώνουν για τα εγκλήματα που διέπραξαν, οι υποθέσεις της μεταρρύθμισης και της ανοικοδόμησης δεν θα είναι αποδεκτές από τους πολίτες.
Η επιτυχία των δικαστικών λειτουργών είναι απαραίτητη. Η χρεοκοπία της οικονομίας και της πολιτικής, η ολιγωρία των θεσμών (συμπεριλαμβανομένου και του Τύπου) γεννούν την ανάγκη να αρχίσει από κάπου η ανοικοδόμηση της χώρας. Εάν οι εισαγγελείς, ανακριτές και δικαστές μπορούν να αποδείξουν ότι λειτουργούν ανεξαρτήτως απ’ οποιαδήποτε εξωθεσμική πίεση, ότι έχουν την επαγγελματική αρτιότητα, το πνευματικό και φυσικό σθένος για να πετύχουν στο έργο τους, θα αποτελέσουν ένα σταθερό σημείο μέσα στη ρευστότητα της εποχής και θα δώσουν την ευκαιρία και σε άλλους να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Εδώ μπορεί να φανεί ότι κάτι αλλάζει, ώστε να αισθάνονται οι πολίτες ότι κάποια στιγμή ίσως βρεθούμε σε ευνομούμενη χώρα χωρίς να αναγκαζόμαστε να μεταναστεύσουμε.
Υπάρχει, όμως, ο κίνδυνος ότι εάν οι υποθέσεις δεν είναι «δεμένες» επαρκώς θα φανούν φρούδες οι ελπίδες για κάθαρση, κάτι που θα μπορούσε να ενισχύσει τον κυνισμό και την απελπισία των πολιτών. Από την άλλη, το μέγεθος της διαφθοράς που θα αποκαλυφθεί ίσως ενισχύσει τη δυσπιστία και κλονίσει το πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Κανείς δεν γνωρίζει πού μπορούν να οδηγήσουν οι έρευνες· το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να τις εμποδίσει τίποτα. Το πολιτικό σύστημα –η κυβέρνηση, κυρίως– έχει την υποχρέωση να παρέχει κάθε στήριξη στους δικαστικούς λειτουργούς, όπου και αν οδηγούν οι έρευνες. Το οικονομικό σύστημα, από τη δική του πλευρά, πρέπει να απαλλαγεί από παλιές αμαρτίες, να αποφύγει το πάγωμα, οι τράπεζες να συνδράμουν στην ανάπτυξη, οι διαδικασίες να απλοποιηθούν ώστε να είναι πιο διαφανείς και αποτελεσματικές.
Πολλά είναι αυτά που πρέπει να γίνουν για να πάρει μπρος η χώρα. Το γεγονός, όμως, ότι το απόστημα της διαφθοράς έσπασε μας επιτρέπει μια συγκρατημένη αισιοδοξία ότι ίσως μπορέσουμε να απαλλαγούμε από νοοτροπίες και πρακτικές που ωφελούσαν τους λίγους σε βάρος των πολλών, που καλλιεργούσαν την καχυποψία, που υπονόμευαν την ηθική των πολιτών και την έννοια της κοινωνίας.