Ο Μπραζιγιάκ ήταν ποιητής. Από το έργο του κυκλοφορεί ακόμη μόνον μια ανθολογία ελληνικής ποίησης. Ανήκε σ’ αυτήν την ακραιφνώς φιλελληνική ομάδα των Γάλλων ακροδεξιών διανοουμένων, ηγέτης της οποίας υπήρξε ο Μωρράς – έχουν ενδιαφέρον οι ανταποκρίσεις αυτού του τελευταίου από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 όπου υιοθετεί κατά γράμμα την θεωρία ότι οι σύγχρονοι Ελληνες είναι παιδιά των αρχαίων. Ο Μπραζιγιάκ, στην διάρκεια της Κατοχής συνεργάστηκε με τους Γερμανούς. Εξέδιδε την εφημερίδα «Je suis partout» που διακρινόταν για τον βίαιο αντισημιτισμό της. Μετά την απελευθέρωση συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Μετά την δίκη του και την εκτέλεσή του αυτοκτόνησε και ο άλλος διάσημος συνεργάτης των Γερμανών, ο Πιερ Ντριέ Λα Ροσέλ, που ανέλαβε την διεύθυνση του περιοδικού του Γκαλλιμάρ επί Κατοχής. Το ενδιαφέρον στην υπόθεση Μπραζιγιάκ είναι ότι με κείμενό τους εκατό περίπου συγγραφείς και διανοούμενοι ζήτησαν να του δοθεί χάρη. Επικεφαλής τους ήταν ο Μωριάκ και, αν δεν κάνω λάθος, ο Ντε Γκωλ την απέρριψε λέγοντας το περίφημο «Η τέχνη δεν εξιλεώνει τα εγκλήματα». Κάποιος έπρεπε να θυσιασθεί για να εξιλεωθεί το άγος της γαλλικής πνευματικής ζωής. Ανάμεσα σε όσους υπέγραψαν ήταν και ο Αλμπέρ Καμύ. Αυτός, στο ημερολόγιό του σημειώνει ότι ξαγρύπνησε μια ολόκληρη νύχτα για να πάρει την απόφασή του. Λέει ότι τον Μπραζιγιάκ ποτέ του δεν τον χώνεψε ως άνθρωπο και ποτέ του δεν τον εκτίμησε ως συγγραφέα. Λέει ακόμη ότι αν βρισκόταν ο ίδιος ο Καμύ στην θέση του ήταν σίγουρος ότι ο Μπραζιγιάκ δεν θα έκανε το παραμικρό για να του συμπαρασταθεί. Παρ’ όλα αυτά πήρε την απόφαση να υπογράψει διότι ήταν εναντίον της θανατικής ποινής. Προσοχή. Σήμερα αν δηλώσεις πως είσαι εναντίον της θανατικής ποινής κάνεις μια πολιτικώς ορθή δήλωση. Τον χειμώνα του ’44 προς ’45 όμως, στην Ευρώπη που την είχε κατασπαράξει ο ναζισμός, όταν ο ίδιος έχεις κινδυνεύσει την ζωή σου, κι όταν έχεις δει φίλους σου να εκτελούνται το λιγότερο που μπορείς να πεις είναι πως η δήλωση αποκαλύπτει το ηθικό έρμα ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του εικοστού αιώνα – ενίοτε έχουν και οι συγγραφείς ηθικά ζητήματα. Την ίδια στάση τήρησε ο Καμύ και στον πόλεμο της Αλγερίας όπου τάχθηκε κατά της τρομοκρατίας του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης και κατά των βιαιοτήτων που διέπραττε ο γαλλικός στρατός. Ηταν τότε που ο Σαρτρ, πάντα εκ του ασφαλούς, τον κατήγγειλε ως αντιδραστικό για να αναλάβει ο ίδιος τον ρόλο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή της γαλλικής διανόησης, δικάζοντας, καταδικάζοντας και πέφτοντας μονίμως έξω.
Ολα αυτά τα ιστορικά, λίγο ως πολύ γνωστά, για να πω ότι το πρόβλημα με τις δολοφονίες της τρομοκρατίας δεν είναι αν πρόκειται για πολιτικές δολοφονίες ή για σκέτες δολοφονίες. Ο Πέτρος Τατσόπουλος το έθεσε πολύ σωστά λέγοντας πως αν βγαίνοντας από το στούντιο σκότωνε τον συνομιλητή του στο τηλεοπτικό πάνελ και μετά δήλωνε πως το έκανε για πολιτικούς λόγους αυτό δεν θα τον έκανε λιγότερο δολοφόνο. Αντιλαμβάνομαι ότι ακόμη και για στιβαρά μυαλά σαν του κ. Διαμαντόπουλου και του κ. Δήτσα τέτοιοι πνευματικοί γρίφοι μοιάζουν με τον τετραγωνισμό του κύκλου, σκέφτομαι όμως πόσοι από όσους πέρασαν την ζωή τους στις μετεμφυλιακές φυλακές επειδή δεν τους επέτρεπε η συνείδησή τους να υπογράψουν δήλωση μετανοίας, θα την είχαν υπογράψει και με τα δυο τους χέρια αν μπορούσαν να προβλέψουν την κατάσταση των επιγόνων τους.
Οσο κι αν η ηθική είναι λέξη παρωχημένη στο λεξιλόγιο της μεταμοντέρνας ανεμελιάς, πιστεύω ότι το πρόβλημα με την τρομοκρατία είναι κατ’ εξοχήν ηθικό. Ηθικό επειδή κάποιες ομάδες ανθρώπων αποφασίζουν να εφαρμόσουν την θανατική ποινή κατά βούληση, θεωρούν τους εαυτούς τους άξιους να είναι και εισαγγελείς, και δικαστές και εκτελεστές. Ανήθικο γιατί, κατά κάποιον τρόπο, το πράττουν εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας δηλαδή πως οι ίδιοι δεν κινδυνεύουν από την ίδια ποινή που εφαρμόζουν. Υποθέτω πως γνωρίζουν ότι η θανατική ποινή έχει καταργηθεί στην χώρα μας όπως και στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση. Οφθαλμός αντί οφθαλμού. Θα σου βγάλω το μάτι ξέροντας ότι εσύ δεν μπορείς να βγάλεις το δικό μου. Ισχυρίζονται βέβαια πως το κράτος είναι βίαιο και το μνημόνιο σκοτώνει όπως παλιότερα σκότωνε ο ιμπεριαλισμός, τα μονοπώλια και παγίως σκοτώνει ο καπιταλισμός και δρουν εφαρμόζοντας τον νόμο της συλλογικής ευθύνης – πώς έδινε εντολές ο Στάλιν για εκτέλεση 5.500 στην Ουκρανία; Τον Παύλο Μπακογιάννη δεν τον δολοφόνησαν επειδή ο ίδιος είχε διαπράξει κάποιο έγκλημα, αλλά ως εκπρόσωπο μιας πολιτικής που οι δολοφόνοι του αποφάσισαν πως είναι εγκληματική. Η ταύτιση του συμβολικού κόσμου με τον πραγματικό, αν δεν κάνω λάθος, στην ψυχιατρική ονομάζεται σχιζοφρένεια.
Ειλικρινά δεν ξέρω αν η ανάγκη που αισθάνεται ένα μέρος της αριστεράς να παίζει το «ναι μεν αλλά» με την τρομοκρατία είναι πολιτική ή βγαίνει από τα βαθιά υπόγεια του συλλογικού ασυνείδητου. Αυτού του ασυνείδητου που ονειρεύεται το Γουδή και τις κρεμάλες κάθε φορά που η συνείδηση προσκρούει σε μη επιλύσιμα προβλήματα. Ισως να είναι και το ένα και το άλλο. Κι αυτό τους οδηγεί να αναγνωρίζουν ελαφρυντικά, αφού ο επιθετικός προσδιορισμός «πολιτική» χρησιμοποιείται όπως παλιότερα τα εγκλήματα τιμής. Ούτως ή άλλως όμως η δημόσια συζήτηση γύρω από την τρομοκρατία, στον βαθμό που δεν θέτει τα ηθικά ζητήματα που εγείρει η δράση της, θα διαιωνίζεται χωρίς να παράγει αποτελέσματα. Θα μου πείτε σιγά τα ωά. Είναι το πρώτο ή το τελευταίο ζήτημα που μας αρέσει να το συζητάμε ακριβώς για να μην καταλήξουμε σε κανένα συμπέρασμα;