«Ο πολιτισμός είναι το ισχυρότερο όπλο για να ξανακερδίσουμε την αξιοπιστία της Ελλάδας, όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο πνευματικής σχέσης με τη διεθνή κοινότητα», είπε ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος, αναγγέλλοντας την «αναγέννηση» του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και τη μεταφορά στον «αναβαθμιζόμενο φορέα όλων των αρμοδιοτήτων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου» (το οποίο –υπενθυμίζουμε– είχε καταργηθεί επί υπουργίας Κ. Τζαβάρα).
Την κίνηση δε αυτή ο κ. Παναγιωτόπουλος την παρουσιάζει ως «αντίσταση στη μάστιγα συρρίκνωσης προς την οποία μας πιέζει η οικονομική δυσχέρεια». Ενας θνησιγενής οργανισμός, δηλαδή, όπως το ΙΕΠ, για του οποίου τη χρησιμότητα δύσκολα θα μπορούσε να επιχειρηματολογήσει κανείς ακόμη και τις εποχές της (τεχνητής) ευμάρειας, όχι μόνο δεν καταργείται αλλά επιστρέφει αναβαπτισμένος. Και, μάλιστα, το φιλί ζωής συμπεριλαμβάνει και το ΕΚΕΒΙ, για τη λειτουργία του οποίου είχαν γραφτεί πολλά, αλλά όταν έκλεισε τα «φυσικά» ανακλαστικά υπαγόρευαν θυμό και αντίδραση.
Βασικό επιχείρημα γι’ αυτήν τη συνένωση είναι η διάσωση του ΕΣΠΑ για το πρόγραμμα της φιλαναγνωσίας και την έκθεση βιβλίου της Θεσσαλονίκης, διάσωση που μόνο μέσω του ΙΕΠ μπορεί να επιτευχθεί.
Ας βάλουμε όμως τα πράγματα σε μια σειρά: το ΙΕΠ ψυχορραγεί εδώ και χρόνια (πριν από μία διετία ήταν στη λίστα των προς συρρίκνωση οργανισμών) όχι μόνο λόγω έλλειψης χρημάτων αλλά, εδώ που τα λέμε, και έλλειψης αντικειμένου. Γιατί οι ιδρυτικές εξαγγελίες του (1992) περί «προβολής και διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας σ’ ολόκληρο τον κόσμο» μέσω των παραρτημάτων του στο εξωτερικό αφορούσαν άλλες εποχές και άλλες ανάγκες. Και για να μην είμαστε εντελώς απορριπτικοί, ας δεχθούμε ότι ορισμένες εκδηλώσεις και ενέργειές του επιτέλεσαν τον ιδρυτικό σκοπό του. Εδώ και αρκετά χρόνια, όμως, εξέλιπαν οι πειστικές απαντήσεις για τη μετ’ εμποδίων αλλά πεισματική συντήρησή του. Βέβαια, το διασωληνωμένο ΙΕΠ συνέπεσε με την περίοδο της ελληνικής πραγματικότητας που η λέξη «κατάργηση» δεν περνούσε από το μυαλό κανενός.
Ετσι, διά της αδρανείας παρέμενε εν ζωή, έως ότου ο κ. Παναγιωτόπουλος αποφασίσει να ανοίξει τις φτερούγες του και να αναλάβει την ευθύνη να το περάσει στην απέναντι όχθη. Γιατί; Είναι το ερώτημα. Γιατί η απάντηση «για το ΕΚΕΒΙ και το ΕΣΠΑ» κρίνεται ανεπαρκής. Σε αυτούς τους καιρούς ιδίως. Εκτός εάν χρησιμοποιούμε τα ευρωπαϊκά κονδύλια όπου και όπως μπορούμε να τα απορροφήσουμε, ανεξαρτήτως χρησιμότητας.
Δουλειά του εκάστοτε υπουργού Πολιτισμού δεν είναι να «διασώζει» μέσα σε γενικολογίες που μόνο καχυποψία γεννούν για τα κίνητρά του (ειδικά σε μια χρεοκοπημένη χώρα), αλλά να έχει μια –άντε πάλι η λέξη αναλλοίωτη καραμέλα– «πολιτιστική πολιτική». Ενα σχεδιασμό του τι θέλει να κάνει, γιατί και με τι στόχο. Είτε καταργεί κάποιον φορέα είτε επιδιώκει την επαναλειτουργία του. Αλλιώς κάθε κίνηση μοιάζει με προκλητική συνέχεια της πελατειακής λογικής. Διάσωση, δηλαδή, προσώπων και θέσεων όχι εργασίας αλλά συναλλαγής, η οποία δεν έχει υποχρεωτικά οικονομικό χαρακτήρα. Σημαίνει απλώς ότι ο εκάστοτε πολιτικός – υπουργός ενδιαφέρεται πρωτίστως για την προσωπική επιβίωσή του, αναζητώντας τις κατάλληλες συμμαχίες, και ουδόλως (άντε ελάχιστα) ασχολείται με το χαρτοφυλάκιό του. Και αυτό, φυσικά, δεν αφορά μόνο τον κ. Παναγιωτόπουλο. Η χώρα καταστρέφεται, αλλά οι πελατειακές δυνάμεις παραμένουν ακμαίες και αλώβητες. Σαν την ψυχή και το χούι.