Είναι κακές, δύσκολες, απάνθρωπες οι συνθήκες διαβίωσης στη Μόρια; Είναι και δεν περιποιούν τιμή στη χώρα όπου γεννήθηκαν ο Ξένιος Ζευς και ο δυτικός πολιτισμός.
Δεν είναι χειρότερες όμως –και δεν θα το περίμενε κανείς– από τις αντίστοιχες στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Τουρκίας. Σε ένα παλιότερο ντοκιμαντέρ του αμερικανικού PBS βλέπουμε ότι και εκεί οι περισσότεροι Σύροι ζουν σε παραπήγματα εκτός καταυλισμού. Επαιρναν βοήθημα 16 δολαρίων κάθε μήνα για τρόφιμα, ενώ εμφανίζεται κι ένα 12χρονο παιδί που ζει την οικογένειά του «δουλεύοντας σε ένα φούρνο με 2 δολ. μεροκάματο 12 ωρών» («Inside the harsh living conditions for Syrian refugees in Turkey», 17.1.2016). Και παρά το γεγονός ότι συμβαίνουν συχνά τραγικά ατυχήματα (6 πρόσφυγες πνίγηκαν στον Λίβανο έπειτα από πλημμύρες το 2018) δεν θυμόμαστε εξεγέρσεις με ολοσχερή καταστροφή καταυλισμών.
Τα παραπάνω εξηγούνται χωρίς να προσφύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας, περί Τούρκων πρακτόρων στις δομές, οι οποίοι βάζουν τους μετανάστες να καίνε τη Μόρια, κατά πώς λένε διάφοροι αλαφροΐσκιωτοι με την ελληνική σημαία στο προφίλ του Facebook. Εξηγείται με κοινωνικούς όρους. Τα πέντε εκατομμύρια καταγεγραμμένων προσφύγων που ζουν στα σύνορα με τη Συρία (Τουρκία, Λίβανος, Ιορδανία) βολεύονται όπως μπορούν και περιμένουν να τελειώσει ο πόλεμος για να γυρίσουν σπίτι τους. Εκείνοι όμως που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους και ξόδεψαν τα (τελευταία τους, ίσως) 2.000 δολάρια για να διασχίσουν το Αιγαίο, δεν το έκαναν για να μείνουν στην Ελλάδα. Μισούν τη Μόρια, όχι τόσο για τις συνθήκες διαβίωσής τους, αλλά γιατί είναι το προτελευταίο εμπόδιο προς τον τελικό τους στόχο, δηλαδή την υπόλοιπη Ευρώπη κι όσα φαντάζονται –ή τους έχουν πει– ότι τους περιμένουν εκεί. Ολοι έχουν έναν συγγενή, φίλο, χωριανό στη Γερμανία, τη Σουηδία, τη Βρετανία κ.α., που τα κατάφερε.
Για αυτό και η εξέγερση του κορωνοϊού. Οι εγκλωβισμένοι εικάζουν –και μάλιστα βασίμως– ότι ακόμη και ως ύποπτοι φορείς του δυνάμει φονικού ιού, χάνουν κάθε ελπίδα για τον «παράδεισο» της υπόλοιπης Ευρώπης.
Πρέπει να αποσυμφορηθούν τα κέντρα υποδοχής και οι συνθήκες διαβίωσης να γίνουν ανθρώπινες. Αυτό απαιτεί η ηθική παράδοση της Ελλάδος και της Ευρώπης. Αλλά αυτό δεν απαντά στο πρόβλημα όσων ρίσκαραν τη ζωή τους, ξόδεψαν ό,τι είχαν και δεν είχαν (μην πούμε για τα πιθανά χρέη που δημιούργησαν σε δουλεμπόρους και η οικογένειά τους είναι υπόλογη), για να ταξιδέψουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα τους. Ο στόχος πολλών θα παραμείνει η υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμη κι αν στη Μόρια έμεναν μόνο 3.000, δηλαδή όσο είναι η επίσημη χωρητικότητά της. Κι αυτό είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα που αφορά ολόκληρη την Ενωση και όχι μόνο την Ελλάδα, που είναι απλώς σταθμός μετεπιβίβασης.