Νότης Μηταράκης: Από Μόρια σε Μόρια
Το φούσκωμα αναβαθμίστηκε σε αίσθηση παντοδυναμίας μετά την καταστροφή του καταυλισμού. Οι κυβερνητικοί βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή αντιμέτωποι με αγέρωχη αδιαλλαξία. Ή τους παίρνετε από εδώ ή τίποτε.
Η κυβέρνηση είχε υπολογίσει ότι μπορεί να έπειθε τους ντόπιους διά των αποτελεσμάτων. Ο αρμόδιος υπουργός διαφήμιζε, ως τεκμήριο αξιοπιστίας, ότι οι υποσχέσεις είχαν εκπληρωθεί. Οι αφίξεις είχαν αναχαιτιστεί. Ο πληθυσμός της Μόριας είχε μειωθεί κατά περίπου 7.000. Κανείς όμως στη Λέσβο δεν είναι σε θέση να ακούσει – ούτε τον Μηταράκη ούτε κανέναν.
Ακόμη λιγότερο πειστικό ήταν το επιχείρημα ότι τυχόν μεταφορά των αστέγων της Μόριας θα δικαίωνε τους εμπρηστές. Θα έστελνε και στα άλλα νησιά το μήνυμα ότι η φωτιά είναι ο τρόπος για να επισπεύσουν οι αιτούντες άσυλο το ταξίδι τους προς την ελληνική ενδοχώρα και την Ευρώπη.
Ο ανομολόγητος φόβος ήταν ότι, ακόμη και αν μπορούσαν να μετακινηθούν 12.000 άνθρωποι στον Πειραιά, το πρόβλημα, αντί να λυθεί, θα διασπειρόταν. Θα εκδηλώνονταν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα οι ήδη αισθητές παρενέργειες της αποσυμφόρησης. Πλατεία Βικτωρίας επί εκατό.
Ο άλλος φόβος, που σκίασε την κυβερνητική αποστολή, ήταν η πιθανότητα αντιπαράθεσης στον δρόμο. Τι θα συνέβαινε αν απέναντι στα μπλόκα και στις κινητοποιήσεις των ντόπιων μέσω Facebook προέκυπταν αντίπαλες κινητοποιήσεις, από τους άστεγους πρόσφυγες και μετανάστες – σαν αυτές που έκαναν δειλά την εμφάνισή τους το πρωί της Παρασκευής;
Πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι η κρίση έπρεπε να ξεπεραστεί –ή να προσπεραστεί με τα Σινούκ από αέρος– με επιχειρησιακή ταχύτητα και αποφασιστικότητα.
Εχοντας εξαντλήσει τον Φεβρουάριο το τοπικό πολιτικό της κεφάλαιο σε μια άγονη αντιπαράθεση, η κυβέρνηση δεν έχει πια πολλές επιλογές. Οση ευρωπαϊκή βοήθεια κι αν αποσπάσει, θα πρέπει, σε πρώτη φάση, να στεγάσει επιτόπου αυτούς που βρίσκονται ήδη στο νησί.
Θα πρέπει, ταυτόχρονα, να εξακολουθήσει να είναι εξίσου αποτελεσματική στο μέτωπο της αποτροπής. Δεν έχει ούτε τις πολιτικές αντοχές να αφήσει το πρόβλημα να φύγει από τη Λέσβο.
Τι απομένει; Ακούγεται κυνικό, αλλά είναι μονόδρομος: Η Μόρια κάηκε. Ζήτω η νέα Μόρια.
Η μασκοβάτις: Η γοητεία της παράνοιας
Αν ρωτήσεις τους αριστερούς, θα σου πουν ότι οι άνθρωποι αυτοί, που φαντάζονται ότι μια παγκόσμια καμπάλα ενδιαφέρεται να τους φιμώσει, είναι ακροδεξιοί. Αν όμως το φαινόμενο έχει τη μήτρα του στην άκρα Δεξιά, τότε πώς να εξηγήσει κανείς τους αναρχικούς που κηρύσσουν ανυπακοή ενάντια στην «υγιεινιστική τρομοκρατία»; Αν οι θεωρίες συνωμοσίας είναι μόνο δεξιές, τότε πού πρέπει να ταξινομήσει κανείς τις αριστερές αναλύσεις που ξεχείλωναν τον Φουκό για να καταγγείλουν την καραντίνα ως μηχανή «βιοπολιτικού» καταναγκασμού;
Η απάντηση δεν είναι πρωτότυπη. Τη διάγνωση την είχε κάνει ήδη από το 1962 ο Ρίτσαρντ Χοφστάντερ, στο κλασικό δοκίμιό του για το «παρανοειδές ύφος» στην αμερικανική πολιτική. Εκεί ο Χοφστάντερ εξηγούσε τη συνωμοσιολογία όχι ως ιδεολογικό μηχανισμό, αλλά «όπως ένας ιστορικός τέχνης αναλύει ένα στυλ» – έναν τρόπο θέασης του κόσμου και έναν τρόπο προσωπικής έκφρασης.
Το γεγονός ότι τους παρανοειδείς τρόπους υιοθετούν και «κανονικοί άνθρωποι» είναι που καθιστά, λέει ο Χοφστάντερ, το φαινόμενο σημαντικό. Δεν μιλάμε για δοξασίες που φύονται μόνο στο περιθώριο. Οι θεωρίες αυτές βρίσκουν έδαφος παντού. Είναι κράματα από μισές αλήθειες, επιστημονικοφανείς θεωρίες –«εισπνέουμε το διοξείδιο που εκπνέουμε»– και σαγηνευτικές φαντασιοκοπίες. Κράματα που εμφανίζονται πολύ πιο συνεκτικά από την πραγματικότητα, η οποία σημαδεύεται πάντα από ατυχήματα, σφάλματα και αμφισημίες. Η συνωμοσιολογία παρουσιάζεται έτσι μάλλον ως ψυχολογικό, παρά πολιτικό, μάγμα που κουφοβράζει στο κοινωνικό υπέδαφος, για να εκραγεί όταν το ευνοήσουν οι περιστάσεις.
Σχεδόν εξήντα χρόνια μετά τον Χοφστάντερ, οι περιστάσεις υποθάλπουν το παρανοειδές, επιτρέποντας στους φορείς του να συναντηθούν σε εικονικές κοινότητες και να αντλήσουν έτσι πολύ εύκολα «νομιμοποίηση» ο ένας από τον άλλο.
Ο Αμερικανός ιστορικός έβλεπε με συμπάθεια τους ψεκασμένους. Υποφέρουν, έλεγε, διπλά. Υποφέρουν και από την ιστορία, όπως όλοι μας, και επιπλέον από τις φαντασιώσεις τους. Δεν είχε υπολογίσει την πιθανότητα το παρανοειδές να γίνεται ταυτόχρονα και μολυσματικό. Κυριολεκτικά viral.