Ενα οικείο μπάχαλο
Οποιος διαθέτει στοιχειώδη επαφή με την ελληνική πραγματικότητα, δεν μπορεί να εξεπλάγη από τις σκηνές αλλοφροσύνης που παρακολουθήσαμε την τελευταία εβδομάδα, με αφορμή την υποχρεωτική χρήση μάσκας στα σχολεία. Οι έξαλλοι γονείς που απαγόρευσαν στα παιδιά τους να συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς, οι κουτουλιές σε καθηγητές και οι τραγελαφικές καταλήψεις δεν αποτελούν μεμονωμένες τυχαιότητες, αλλά αναμενόμενα έκτροπα, συνεπή προς τη γνώριμη και παγιωμένη κουλτούρα της επιπόλαιης αντιδραστικότητας.
Η συμμόρφωση ως προσβολή
Οσο κι αν πασπαλίζουμε την πραγματικότητα με τη ζάχαρη της επιείκειας και της εκλογίκευσης, εφευρίσκοντας δικαιολογίες για κάθε λογής αντικοινωνικούς πολίτες, η πραγματικότητα θα βρίσκει πάντα τρόπο να επιβεβαιώνεται κυνικά, μπροστά στα μάτια μας. Εκθέτοντας την καλή πίστη μας ως μάταιη και μη ρεαλιστική. Επομένως, είναι χρήσιμο πια να το παραδεχθούμε: μία σημαντική μερίδα συμπολιτών μας απεχθάνεται όχι απλώς τη νομιμότητα, αλλά και μόνο την υπόνοια συνείδησης δικαίου. Οταν ο δρόμος προς το κοινωνικά επωφελές περνάει μέσα από τις παιδαριώδεις προκαταλήψεις και το βόλεμά τους σε αυτές, απειλώντας να τις ανατρέψει (έστω προσωρινά, για όσο κρατάει μια πανδημία), ο νόμος και η τάξη μετατρέπονται σε ισοδύναμο μοχθηρού τέρατος από παραμύθι. Οι άνθρωποι αυτοί, είτε είναι γονείς είτε –συνήθως υποκινούμενα– παιδιά, παρασύρονται από τον ανούσιο επαναστατικό οίστρο εκείνου που δεν χρειάστηκε ποτέ του να επαναστατήσει κανονικά, και βάλλουν κατά πάντων. Η λογική εδώ δεν παίζει κανέναν ρόλο, πόσο μάλλον το δίκαιο. Σημασία έχει μόνο το ακατέργαστο συναίσθημα του αδρανούς ανώριμου, που αντιδρά σε όποια συγκυρία διαταράσσει την ευτυχία της στατικότητάς του.
Η μάσκα είναι απλώς μια μάσκα
Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν είναι η μάσκα. Η μάσκα είναι ένα επίκαιρο πλην μεταβλητό άβαταρ του εκάστοτε ερεθίσματος. Θέση ερεθίσματος θα μπορούσε να έχει ένα υποχρεωτικό εμβόλιο ή μία απαγόρευση στάθμευσης ή η αναμονή σε μία ουρά. Το πρόβλημα είναι οι ανεκπαίδευτοι πολίτες, η έλλειψη κοινωνικής αγωγής, το κράτος που διαχρονικά διαμορφώνει καταστάσεις, θετικές και αρνητικές, αλλά βαριέται ή αδυνατεί να καταστήσει τους ανθρώπους λειτουργικά μέρη τους.
Το φιάσκο των μασκών που σχεδιάστηκαν και παραδόθηκαν σε λάθος μέγεθος στα σχολεία, είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της ανικανότητας του κράτους να φανεί αξιόπιστο κι αποδοτικό σε μία συνθήκη όπου η αξιοπιστία και η αποδοτικότητά του κρίνουν τη σχέση του με τους πολίτες και δημιουργούν ένα ζωτικής σημασίας προηγούμενο. Αυτή ήταν μία καλή ευκαιρία για το κράτος να εξοικειώσει τον κόσμο και ιδίως τον λιγότερο συνεργάσιμο με την άχαρη, όμως καθόλου απίθανη, διαδικασία προσαρμογής του σε νέα δεδομένα. Μία ευκαιρία να καλλιεργήσει πνεύμα υπευθυνότητας, να ενθαρρύνει την ανάληψη ατομικής ευθύνης, να αναδείξει την πρόνοια και την οργάνωση ως μοχλούς πρόληψης και αντιμετώπισης προβλημάτων. Ενας κουρδισμένος μηχανισμός, έστω κι αν έχει να κάνει με το επουσιώδες, για πολλούς, θέμα της προμήθειας μασκών, είναι μία πολύτιμη διαβεβαίωση εκ μέρους του κράτους προς τους πολίτες ότι η κατάσταση βρίσκεται υπό έλεγχο. Ομως η διαβεβαίωση δεν ήρθε ποτέ και η κρατική δράση, αντί να κατευνάσει τα ήδη ερεθισμένα πνεύματα, τους έδωσε αφορμή να οξυνθούν κι άλλο.
Ο project manager δεν είναι ντροπή
Στους έχοντες χρόνο για μία ικανή δόση αντικειμενικότητας, είναι εμφανές ότι, παρ’ όλες τις αστοχίες της, η κυβέρνηση έχει επιδείξει καλές προθέσεις σε πολλά μείζονα θέματα και ειδικά σ’ αυτό του κορωνοϊού. Ομως οι καλές προθέσεις δεν αρκούν, όσο κι αν η σύγκριση με κυβερνήσεις που δεν διέθεταν ούτε αυτό, ευνοεί –όχι για πολύ ακόμα– τη θέση της παρούσας κυβέρνησης. Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει δε, για να πούμε ότι ούτε η ικανότητα αρκεί από μόνη της. Οταν η πολιτική προσλαμβάνει διαστάσεις αμείλικτης πρακτικής ανάγκης και δραστηριότητας, αυτό που απαιτείται ώστε να επιτευχθεί ένας στόχος, τόσο απλός όσο η παραγωγή μιας μάσκας που δεν θα μοιάζει με σκασμένο αερόστατο, είναι συντονισμός. Πλήρης εποπτεία, εκτέλεση έργου βήμα βήμα, έλεγχος του έργου πριν παραδοθεί. Αυτό που η «πιάτσα» αποκαλεί δουλειά ενός project manager.
Συγκοινωνούντα δοχεία
Μοιάζει παράδοξο ότι μία ιδέα που πέρασε από τόσα κύματα και διαφημίστηκε τόσο πολύ, διεκπεραιώθηκε με τέτοια προχειρότητα και απερισκεψία. Σχεδόν όσο παράδοξες μοιάζουν οι υστερικές αντιδράσεις πολιτών απέναντι σε μέτρα που στόχο έχουν να τους κρατήσουν ζωντανούς εν μέσω μιας πανδημίας. Η σύμπτωση δεν είναι τυχαία. Το κράτος που σκοντάφτει πάνω σε απλά προβλήματα και οι πολίτες που βλέπουν προβλήματα εκεί όπου θα έπρεπε να βλέπουν λύσεις, είναι δύο αλληλοτροφοδοτούμενοι πόλοι. Η ανεπαρκής δημόσια διοίκηση δημιουργεί καχύποπτους και εχθρικούς πολίτες, και οι καχύποπτοι και εχθρικοί πολίτες έχουν την τάση να δυσχεραίνουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, δημιουργώντας προδιαγραφές για διοικητικές ανεπάρκειες.
Σε έναν ιδανικό κόσμο, οι δύο πόλοι θα εξορθολογίζονταν παράλληλα, μπροστά στο επείγον θέαμα ενός κοινού κινδύνου. Ομως, το ιδανικό δεν είναι ποτέ επιλογή, γι’ αυτό και ψηφίζουμε ανθρώπους να μας βγάζουν από τη δύσκολη θέση. Μένει να μάθουν να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα.