Στο Παρίσι άρχισε η δίκη για την ομαδική δολοφονία στο σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo. Οι αυτουργοί δεν δικάζονται διότι δεν είναι πλέον εν ζωή. Στο ειδώλιο κάθονται όσοι θεωρούνται ύποπτοι για συνενοχή στο έγκλημα. Το περιοδικό, ενόψει της δίκης, δημοσίευσε και πάλι σκίτσα που σατιρίζουν τον Μωάμεθ. Δέχθηκε εκ νέου απειλές από το Ισλαμικό Κράτος. Κείμενο που υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, ως απάντηση στις απειλές, το συνυπέγραψε η πλειονότητα των έγκυρων μέσων ενημέρωσης στη Γαλλία.
Πριν από δύο ημέρες άγνωστοι επιτέθηκαν με χασαπομάχαιρα σε δύο άνδρες που είχαν βγει για να καπνίσουν έξω από τα παλαιά γραφεία του περιοδικού. Το περιοδικό, μετά τη σφαγή, έχει μετακομίσει σε απόρρητη διεύθυνση. Η αστυνομία συνέλαβε και τους δύο υποψήφιους δολοφόνους, εκ των οποίων ο ένας έχει ταυτοποιηθεί ως πακιστανικής καταγωγής. Και οι δύο εντοπίσθηκαν σε δημόσιο χώρο επειδή ήταν λεκιασμένοι με αίμα. Αν αποδειχθεί ότι ήσαν στρατιώτες του Ισλαμικού Κράτους, αυτό σημαίνει ότι η επιχειρησιακή του ικανότητα έχει μειωθεί αισθητά. Αν αποδειχθεί ότι έδρασαν αυτόνομα, αυτό είναι ακόμη μία απόδειξη ότι οι «αρχές» του έχουν διεισδύσει στα κύτταρα μιας δημοκρατικής, εκκοσμικευμένης κοινωνίας, όπως η γαλλική.
Το πρόβλημα όμως που αναδεικνύει η όλη υπόθεση του Charlie Hebdo ξεπερνάει κατά πολύ τις επεισοδιακές του εκδοχές, όσο τραγικές κι αν είναι αυτές. Ο Ρισάρ Μαλκά, δικηγόρος των θυμάτων του περιοδικού, στη δίκη το διατύπωσε στην κυριολεξία: «Πέθαναν για να μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι». Και η «ελευθερία μας» είναι συνυφασμένη με τη σάτιρα, τον σαρκασμό, ακόμη και τη βλασφημία. Ο Μαλκά, κομίστας και ο ίδιος, είναι δικηγόρος του περιοδικού από την πρώτη ημέρα της κυκλοφορίας του. Και όπως είπε σε συνέντευξή του στην επιθεώρηση Le Point, όσο το περιοδικό σατίριζε τον Πάπα, η Αριστερά το υποστήριζε. Οταν άρχισε να σατιρίζει τον Μωάμεθ, η Αριστερά διχάστηκε και ακόμη και δεξιοί πολιτικοί, όπως ο Σιράκ, αποπειράθηκαν να το επαναφέρουν στην ορθή οδό.
Το περιοδικό δεν συνετίστηκε. Με αποτέλεσμα ορισμένοι από τους πιο ταλαντούχους σκιτσογράφους του να το πληρώσουν με τη ζωή τους. Τους δολοφόνησαν για τις ιδέες τους; Εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες τις μοιράζονται και χιλιάδες δημοσιολογούντες τις υπερασπίζονται. Ομως η αμεσότητα της σάτιρας δεν συγχωρεί και κατά συνέπειαν δεν συγχωρείται. Στοχεύει τον πυρήνα του φανατισμού και όταν πετυχαίνει τον στόχο της, κανένα επιχείρημα δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει. Η σάτιρα είναι το μεγάλο όπλο της ελευθερίας που κατέκτησε ο δυτικός πολιτισμός. Είναι παιδί της ειρωνείας. Τι θα ήταν ο Διαφωτισμός χωρίς την ειρωνεία του Βολταίρου και τι θα ήταν η αθηναϊκή δημοκρατία χωρίς την ειρωνεία του Σωκράτη; Οταν ο Πλάτων στο τέλος του «Συμπόσιου» τον βάζει να λέει στον Αριστοφάνη ότι ο κωμικός ποιητής είναι και τραγικός ποιητής, αυτό εννοεί. Τα όπλα της κωμωδίας είναι αυτά που θα κρίνουν τις συγκρούσεις της τραγωδίας.
Οταν έγινε η ομαδική δολοφονία στο Charlie Hebdo, με 17 νεκρούς, το Διαδίκτυο, και όχι μόνον, πλημμύρισε από υπογραφές συμπαράστασης στα θύματα. Το «Je suis Charlie» έγινε το σύνθημα όσων υπερασπίζονταν την ελευθερία της έκφρασης. Πόσοι απ’ αυτούς, ενώ καταδίκαζαν τη βαρβαρότητα των σφαγέων, αναγνώριζαν το πολιτισμικό τους άλλοθι; Δεν είναι σαν και μας, άρα πρέπει να δεχθούμε τις δικές τους ευαισθησίες επειδή ο δικός μας πολιτισμός το επιβάλλει. Προσοχή: δεν πρόκειται για επίθεση βομβαρδιστικών για τον έλεγχο του πετρελαίου, όπως τους αρέσει να λένε. Σκίτσα είναι που εκφράζουν το δικό μας αίσθημα. Αγγίζουν όσους αγγίξουν.
Οι υπόλοιποι αδιαφορούν. Κι αυτή είναι η δύναμη της σάτιρας. Δεν επιχειρηματολογεί. Στοχεύει στην ευαισθησία, κι αν δεν βρει τον στόχο της, πάει παρακάτω. Δεν υποχρεώνει.
Η σάτιρα είναι το αντίδοτο στον φανατισμό. Χωρίς σάτιρα δεν υπάρχει δημοκρατία, από αρχαιοτάτων χρόνων που λένε, αν η δημοκρατία είναι η θεραπευτική αγωγή των πάσης φύσεως φανατισμών. Είτε των θεοκρατικών όπως ο ισλαμικός είτε των οιονεί άθεων όπως ο φανατισμός που έχει αντικαταστήσει τις Δέκα Εντολές με τους κανόνες της πολιτικής ορθότητας. Κατασκευάζοντας μια θρησκεία χωρίς Υπέρτατο Ον, άρα με μόνον κριτή τις εμμονές τους.