Μπορεί το μυαλό να αποκτήσει ανοσία στις ψευδείς ειδήσεις και στις θεωρίες συνωμοσίας; Ο δημοφιλής Ισραηλινός στοχαστής και συγγραφέας Γιουβάλ Νώε Χαράρι, σε χθεσινή συζήτηση στο Athens Democracy Forum, που διεξάγεται, διαδικτυακά, στην Αθήνα, είπε πολλά και ενδιαφέροντα. Αλγόριθμοι, χειραγώγηση της σκέψης, οι κίνδυνοι της δημοκρατίας, οι συνταρακτικές αλλαγές που επιτάχυνε ή ενεργοποίησε η πανδημία.
Ποιες διεργασίες συμβαίνουν άραγε στον ανθρώπινο εγκέφαλο μέσα στις ειδικές αυτές συνθήκες; Ζούμε μέσα σε φυσαλίδες απομονωμένες η μία από την άλλη. Η ηθική, η εμπιστοσύνη, ο ρόλος και η ευθύνη των κυβερνήσεων γέννησαν γόνιμες σκέψεις στη συνάντηση αυτή, στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος της Microsoft Μπραντ Σμιθ και η επικεφαλής οργανισμού επικοινωνίας, Κρίστεν Ντέιβις, το θέμα της ήταν η «Τεχνολογία και το μέλλον της δημοκρατίας», και τον συντονισμό είχε ο Αλέξης Παπαχελάς.
Αν αναφερόμαστε σε αυτό το γεγονός (παροτρύνοντας να αφιερώσετε 50 λεπτά από τον χρόνο σας για να το παρακολουθήσετε εκ των υστέρων), ο λόγος δεν είναι, μόνο τουλάχιστον, τα πρόσωπα. Είναι η νηφαλιότητα, η μεταξύ τους συνεργασία, η ροή μιας κουβέντας που άφησε για λίγο πίσω της τη μικροπολιτική, τη μικρή, ναρκισσιστική, αγωνία της ύπαρξης στον δημόσιο χώρο ή τη μεγάλη της επιβίωσης εν μέσω κρουσμάτων και θανάτων και ανοίχτηκε με ειλικρίνεια στον υπό διαμόρφωση νέο κόσμο.
Ο φόβος της πανδημίας και η καθημερινότητα που αυτή επιβάλλει ενισχύουν την εσωστρέφεια και τον εγκλεισμό του καθενός και της «παρέας» του μέσα σε φυσαλίδες. Ολο και λιγότερο κατανοούμε τις εξελίξεις, με συνέπεια να βρίσκουμε καταφύγιο(;) σε απίθανες ερμηνείες της πραγματικότητας. Γιατί, όπως είπε και ο Χαράρι, «η αλήθεια είναι σύνθετη και επώδυνη διαδικασία».
Σήμερα, δεν είναι μόνο οι δημοκρατίες που ζουν σε εκκρεμότητα, ευάλωτες ανάμεσα στη δημαγωγία και στον κατακερματισμό προθέσεων και ιδεών. Είναι και η πλειονότητα των πολιτών που αισθάνεται αποκλεισμένη από ένα νέο κόσμο που δεν την περιλαμβάνει. Αλλοι παρακολουθούν τις εξελίξεις από τη θαλπωρή του σαλονιού τους, άλλοι πασχίζοντας να βιοποριστούν σε συνθήκες φτώχειας και απομόνωσης.
Ο δημόσιος διάλογος μπορεί να αποτελέσει γέφυρα. Μπορεί να ενισχύσει την ανοσία απέναντι στις ψευδείς ειδήσεις. Αρκεί να είναι ενημερωτικός και στοχαστικός. Να είναι διάλογος, όχι φλυαρία. Να ακούει και να μην περιφρονεί. Να συμβάλλει στη συνύπαρξη, όχι στην αλληλοεξόντωση.