Με τον ρυθμό που πάνε τα πράγματα, μέχρι τα Χριστούγεννα η χώρα μας θα μετράει τετραψήφιο αριθμό νεκρών από COVID-19.
Από μια άποψη (θα έλεγε κάποιος που προσεγγίζει θέματα τέτοια με κυνισμό και μια κάποια αποστασιοποίηση), δεν είναι πολύ μεγάλος αυτός ο αριθμός. Πρώτα από όλα, άλλες χώρες με πληθυσμό παρόμοιο με της δικής μας βρίσκονται σε πολύ χειρότερη κατάσταση. Τσεχία και Ουγγαρία έχουν ήδη πάνω από 1.000 νεκρούς. Ισραήλ και Πορτογαλία έχουν πάνω από 2.000. Το Βέλγιο έχει πάνω από 10.000.
Επιπλέον, αξίζει να θυμόμαστε ότι στην Ελλάδα πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 120.000 άνθρωποι. Είναι προφανές πως οι επίσημα καταγεγραμμένοι θάνατοι από COVID-19 θα αποτελούν εφέτος ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μάλιστα, το πρώτο επτάμηνο του 2020 στην Ελλάδα πέθαναν περίπου 600 άνθρωποι λιγότεροι από ό,τι είχαν πεθάνει στο ίδιο διάστημα το 2019. Την ίδια ώρα, στην Ισπανία φέτος έχουν πεθάνει 43.000 περισσότεροι από ό,τι συνήθως. Στη Βρετανία 64.000. Στις ΗΠΑ 260.000.
Υπάρχει, όμως, κάτι που με ενοχλεί σε αυτή τη σκέψη, και για αυτό ήθελα να σας γράψω εδώ σήμερα. Οι θάνατοι από COVID-19 δεν είναι θάνατοι από μια φυσική καταστροφή. Δεν είναι θάνατοι αναπόφευκτοι.
Η ανθρωπότητα έχει εξοικειωθεί με κάποιες αιτίες θανάτων, όσο μπορεί κανείς να εξοικειωθεί με κάτι τέτοιο, τέλος πάντων. Ολοι οι θάνατοι δεν είναι ίδιοι. Κάποιες αιτίες θεωρούνται αναπόφευκτες, ένας αναπόδραστος σκοτεινός κλήρος από τον οποίον δεν γλιτώνεις: κάποιοι καρκίνοι, κάποια τροχαία, τα γηρατειά. Μα αυτή η ζοφερή λίστα δεν είναι στατική. Αλλάζει. Καθώς η ανθρωπότητα προχωράει και εξελίσσεται, κάποια αίτια βγαίνουν από την κατηγορία του αναπόφευκτου και περνούν στην κατηγορία του απαράδεκτου. Σήμερα κανείς δεν ανέχεται να πεθαίνει κόσμος από γάγγραινα ή χολέρα. Στις κοινωνίες μας και στην εποχή μας θεωρείται εντελώς απαράδεκτο να πεθαίνουν παιδιά από την ιλαρά ή τη δυσεντερία.
Φάρμακο ή εμβόλιο για τον SARS-Cov-2 δεν υπάρχει, η ασθένεια που προκαλεί είναι καινούργια, αρκετά μυστηριώδης και θανατηφόρος, αλλά δεν ανήκει στην κατηγορία του αναπόφευκτου, και δεν πρέπει να μπει ποτέ εκεί. Η COVID-19 είναι μεταδοτική ασθένεια και πια ξέρουμε κάποια πράγματα γι’ αυτήν, ξέρουμε κάποια μέτρα προστασίας που μπορούν να είναι αποτελεσματικά. Είναι ευθύνη των κρατών και είναι ευθύνη του καθενός μας να προστατευθούμε και να προστατέψουμε τους άλλους. Μα δεν το κάνουμε καλά. Εμείς εδώ στην Ελλάδα το κάνουμε καλύτερα από ό,τι άλλοι, μα δεν είναι αρκετό. Τα κρούσματα καλπάζουν και οι θάνατοι αυξάνονται. Δεν είμαστε Βέλγιο, μα αν δεν προσέξουμε καθόλου, μπορούμε να γίνουμε Βέλγιο. Είναι υπόθεση λίγων εβδομάδων.
Τι πρέπει να γίνει για να προσέξουμε περισσότερο; Νομίζω ότι υπάρχει κάτι που θα βοηθούσε πολύ σε αυτή τη φάση της κρίσης. Δεν έχει γίνει ακόμα, αλλά θεωρώ ότι, αν γίνει με τον σωστό τρόπο, η ώρα είναι κατάλληλη, και θα έχει αποτέλεσμα.
Πιστεύω ότι πρέπει να μάθουμε τα ονόματα των νεκρών. Με τη σύμφωνη γνώμη των οικογενειών –ή και την πρωτοβουλία τους– να μάθουμε και να ακούσουμε για τις ζωές που χάσαμε από την COVID-19, για τους ανθρώπους, τα παιδιά τους, τους γονείς τους, τις δουλειές τους, τα ενδιαφέροντα και τις ασχολίες τους. Για το ανθρώπινο κεφάλαιο που χάθηκε, για τις γνώσεις, τις φιλοδοξίες, τις ιδέες που έσβησαν. Ο χαμός τους είναι απαράδεκτος. Η κοινωνία μας δεν πρέπει να τον ανέχεται ως φυσικό φαινόμενο. Πρέπει να αντιδρά.
Εχουμε χάσει, μέχρι τώρα που γράφω αυτές τις λέξεις, 490 ανθρώπους από COVID-19. Θα ήθελα να τους δω σε μια λίστα, με τις φωτογραφίες τους και λίγα λόγια για την καθεμία και τον καθένα, που να μας δίνει μια υποψία, έστω, του μεγέθους της απώλειας.
Κάποιοι θεωρούν ότι είναι λίγοι. Αλλοι θεωρούμε ότι είναι 490 περισσότεροι από ό,τι θα έπρεπε να είναι. Ο χαμός τους δεν ήταν αναπόφευκτος. Ο χαμός των επόμενων δεν πρέπει να θεωρείται αναπόφευκτος. Η απώλειά τους είναι μια τραγωδία που ένα νούμερο δεν μπορεί ποτέ να αποτυπώσει επαρκώς.