Ισως λόγω συγκυρίας, ίσως λόγω προσωπικής και ευρύτερης ανάγκης, που παρατηρώ γύρω μου, η φετινή 28η Οκτωβρίου συσπείρωσε πολλά ενωτικά μηνύματα. Χωρίς παρελάσεις, με τις μόνιμες παραφωνίες και τις σποραδικές εκτός τόπου αναλύσεις, αλλά και με περιορισμένο γενικευμένο σημαιοστολισμό, αυτή η εθνική επέτειος ξεκλείδωσε, ωστόσο, την ανάγκη να δηλώσουμε με μεγαλύτερη σαφήνεια ότι χρειαζόμαστε κοινούς κώδικες. Στα κοινωνικά δίκτυα, ενδιαφέρουσες αποτιμήσεις για την εθνική επέτειο, διαφόρων αναλυτών, με έβαλαν σε σκέψεις. Ο Νικόλας Σεβαστάκης έγραψε πως «η 28η Οκτωβρίου είναι η νοσταλγία της χαμένης ενότητας. (…)
Το έπος του ’40 το επικαλούμαστε σαν γιορτή μιας κινητοποίησης που η επέτειος τη θέλει “πάνδημη”». Δύσκολα προσεγγίζει κανείς σήμερα εκείνο το πνεύμα ομοθυμίας, ιδίως την εποχή της πανδημίας του 2020, που μας ενώνει με τον φόβο και όχι με την αγάπη για την πατρίδα.
Η αγάπη αυτή, ωστόσο, υπάρχει. Εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως και όχι πάντα με τον τρόπο που θα ήθελε ο καθένας, είναι, όμως, εκεί. Πηγαίνοντας πίσω και με την απόσταση, πλέον του χρόνου, βλέπει κανείς πως εκείνη η πάνδημη κινητοποίηση ήταν και σύμπτωμα μιας κοινωνικής εξελικτικής διαδικασίας. Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος έγραψε πως «ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, με αφετηρία την 28η Οκτωβρίου, είναι μια εμπειρία που εντάσσει την Ελλάδα στο παγκόσμιο σύστημα, του πολέμου και της μετέπειτα ειρήνης, που τη βγάζει, με τρομερές θυσίες, από την αργόσυρτη αγροτικότητά της και την πολιτειακή της αστάθεια». Μπορεί, πράγματι, η εμπειρία του πολέμου να εκτίναξε την Ελλάδα στα διεθνή ύδατα και να αναμόχλευσε την κοινωνία της με τρόπο πολύ πιο σύνθετο, αλλά ταυτόχρονα έμεινε και ως κορύφωση μιας ενωτικής δύναμης για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, τουλάχιστον ώς τη γερμανική εισβολή.
Στάθηκα με προσοχή επίσης στην άποψη του Δημήτρη Σωτηρόπουλου, που ισχυρίστηκε πως το «Οχι» είναι μια κορυφαία «πράξη εθνικής αυτοπεποίθησης» και γι’ αυτό συνεπώς λογίζεται ως μεγάλη στιγμή του ελληνικού 20ού αιώνα. Αυτή η εθνική αυτοπεποίθηση, ως κρίσιμο κριτήριο ενότητας και ώθησης, απαιτεί ειδικές συνθήκες καλλιέργειας, που, ίσως, στα χρόνια μας να μην είναι τόσο πρόσφορες. Ωστόσο, η ανάγκη για εθνική εμψύχωση φαίνεται να διεκδικείται με ολοένα και μεγαλύτερη αξίωση. Αυτά που μας ενώνουν είναι πιο πολλά από όσα φανταζόμαστε.