Η προεκλογική περίοδος ήταν σε έξαρση όταν κατέφθασα στον «Νέο Κόσμο» τον Αύγουστο του 1988, φρέσκος τότε μεταπτυχιακός φοιτητής. Είχε όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί υποψήφιος των Δημοκρατικών ήταν ο Ελληνοαμερικανός Μάικλ Δουκάκης. Παρότι ξεκίνησε ως φαβορί απέναντι στον μάλλον αναιμικό αντιπρόεδρο του Ρόναλντ Ρέιγκαν, τον Τζορτζ Μπους, έχασε την πρωτοκαθεδρία στις δημοσκοπήσεις και δεν την ξανακέρδισε ποτέ. Η προεκλογική του εκστρατεία ήταν κακή και ο Μπους κατάφερε να τον στιγματίσει ως χαλαρό απέναντι στην εγκληματικότητα.
Δεν στάθηκε εξίσου τυχερός το 1992. Παρά την επιτυχή έκβαση της στρατιωτικής επιχείρησης στο Κουβέιτ, η οικονομία είχε χτυπηθεί από την ύφεση και το εκλογικό σώμα τον αντικατέστησε με τον Μπιλ Κλίντον, ο οποίος με σημαία τον μεσαίο χώρο εγκαινίασε μια δημοκρατική οκταετία. Το 2000 ο αντιπρόεδρός του, Αλ Γκορ, κέρδισε μεν τη λαϊκή ψήφο αλλά ηττήθηκε στη Φλώριδα, με συνέπεια να χάσει από τους εκλέκτορες. Ο τρόπος που έγινε αυτό υπήρξε επιεικώς αμφιλεγόμενος. Ενα χρόνο μετά, ο νέος πρόεδρος, ο υιός Τζορτζ Μπους, βρέθηκε αντιμέτωπος με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Η συνέχεια είναι γνωστή: εισβολή στο Αφγανιστάν και αργότερα στο Ιράκ. Πολλά από το σημερινά προβλήματα της Μέσης Ανατολής ανάγονται στις δύο αυτές ατυχείς αποφάσεις, που κόστισαν τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Αυτό όμως δεν εμπόδισε την πανηγυρική επανεκλογή του το 2004 απέναντι στον χλωμό Τζον Κέρι.
Η ρεπουμπλικανική οκταετία έκλεισε εντελώς αναπάντεχα με την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα, που χαιρετίστηκε ως μεγάλη συμβολική και ουσιαστική αλλαγή – και ήταν. Δυστυχώς όμως, η οκταετής θητεία του αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών που είχε καλλιεργήσει. Και έτσι φθάνουμε στο 2016, με την τεράστια έκπληξη του Ντόναλντ Τραμπ. Ενας αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας, ουσιαστικά ένας τηλεοπτικός παρουσιαστής με μηδενική πολιτική εμπειρία, κατάφερε να διαψεύσει τις δημοσκοπήσεις και να εξουδετερώσει την πανίσχυρη αλλά μάλλον αντιπαθή Χίλαρι Κλίντον, κερδίζοντας την εκλεκτορική ψήφο στο τσακ, χάρη σε εξαιρετικά μικρές πλειοψηφίες σε τρεις κρίσιμες πολιτείες.
Πολύ σύντομα θα ξέρουμε αν ο Τραμπ επαναλάβει την έκπληξη του 2016. Οι δημοσκοπήσεις τον δείχνουν να χάνει με διαφορά και παραμένουν διαχρονικά αξιόπιστες. Το 2016 ήταν η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Πόσο πιθανή είναι μια δεύτερη συνεχόμενη εξαίρεση; Το μεγάλο του πλεονέκτημα, η οικονομική επιτυχία της αρχικής τριετίας, εξατμίστηκε λόγω πανδημίας. Απέμειναν η στυφή γεύση από την αδυναμία της χώρας να διαχειριστεί αποτελεσματικά τον κορωνοϊό και η σφοδρή αντιπάθεια που πάντοτε προκαλούσε η συμπεριφορά του σε κάτι παραπάνω από τον μισό πληθυσμό. Ετσι, απώλεσε τη στήριξη μιας μικρής αλλά κρίσιμης μερίδας μετακινούμενων ψηφοφόρων, οι οποίοι στράφηκαν περισσότερο εναντίον του και λιγότερο προς τον απρόσωπο Τζο Μπάιντεν.
Ορισμένα συμπυκνωμένα διδάγματα: Κατ’ αρχάς, το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της τελευταίας τριακονταετίας είναι η προφητεία της αμερικανικής παρακμής, με εξαίρεση το μικρό διάστημα μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης. Στο μεταξύ, η χώρα έχει κάνει τεράστια βήματα μπροστά. Αντίθετα, η πόλωση των εκλογών αυτών είναι δίχως προηγούμενο και πρέπει να πάει κανείς πίσω στη δεκαετία του ’60 για να συναντήσει κάτι συγκρίσιμο. Δεύτερο, ακούγεται απίστευτο, αλλά οι Αμερικανοί ακόμη δεν έχουν μάθει να οργανώνουν εκλογές. Τρίτο, η οικονομία κρίνει συνήθως το αποτέλεσμα. Τέταρτο, όταν οι Δημοκρατικοί ξαναβρεθούν στην εξουσία θα αντιληφθούν πως πολλά από τα κακώς κείμενα που αποδίδουν στην προεδρία Τραμπ έχουν βαθύτερες ρίζες και δεν διορθώνονται εύκολα. Από την άποψη αυτή, τη μεγαλύτερη σημασία, χωρίς να είναι πανάκεια, έχουν οι εκλογές για τη Γερουσία. Τέλος, η κρίση μας δεν πρέπει να μένει στο στυλ, στον λόγο και στην αισθητική. Ο Τραμπ κατέχει τα αναμφισβήτητα πρωτεία εκεί, αλλά η προεδρία του υιού Μπους υπήρξε ασύγκριτα χειρότερη με βάση τόσο τα αποτελέσματά της όσο και το θεμελιώδες κριτήριο του ανθρωπισμού.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.