Η λήθη είναι από τις καθαρτήριες τέχνες μας, από τα επιζήτητα γιατρικά μας. Εύκολα φρίττουμε με τις περί των ηθών μας αποκαλύψεις, τάχιστα αδιαφορούμε κι αστραπιαία λησμονούμε. Ωσπου, οι καρποί και οι συνόψεις μιας νέας έρευνας μας κεραυνοβολούν εκ νέου με τα ίδια αμετάλλακτα δεδομένα: οι μισοί Ελληνες πιστεύουν στις περί του κορωνοϊού θεωρίες συνωμοσίας· τρομακτικό σε ημέρες καλπάζουσας εξάπλωσης του ιού.
Ερευνα της Pulse για την «Κ» τον Ιούνιο είχε δείξει ότι το 50% των Ελλήνων πιστεύει πως ανθρώπινο χέρι κατασκεύασε τον SARS-CoV-2· εμπρόθετα (για τον έλεγχο των πληθυσμών και την πώληση εμβολίων) ή από λάθος. Ερευνα της Ιατρικής Σχολής και της Πρυτανείας του ΑΠΘ την ίδια περίοδο είχε αποκαλύψει ομοίως ότι το 50% των φοιτητών υιοθετεί ελαφρόκαρδα τη σχετική συνωμοσιολογία. Και ήρθε προ ημερών η παγκόσμια έρευνα του Πανεπιστημίου Johns Hopkins να επικυρώσει το ήδη διαπιστωμένο: το 46% των Ελλήνων –το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό στον κόσμο (προηγείται η Νιγηρία με 59%)– θεωρεί ότι η καταγεγραμμένη θνητότητα από τον ιό είναι ένα ψέμα (με στόχο την τρομοκράτηση των πολιτών ώστε να στερηθούν τις ελευθερίες τους χωρίς αντιδράσεις). Το αποκαρδιωτικό ποσοστό επιβεβαιώνουν οι συχνές αναρτήσεις «μαρτυριών» από ελληνικά νοσοκομεία ότι γιατροί δήθεν πιέζουν συγγενείς θανόντων να δηλώνουν ψευδώς ότι ο άνθρωπός τους κατέληξε από τον SARS-CoV-2…
Εγκλειστοι στο δικό τους σύμπαν οι επιρρεπείς στη συνωμοσιολογία, αρνούνται να αποδεχτούν τα γεγονότα που προσκρούουν πάνω μας. Αναμασούν ό,τι αναπαράγεται μέσα στους διαδικτυακούς «θαλάμους αντήχησης» που χτίζονται στα κοινωνικά δίκτυα για να στεγάσουν άτομα με τις ίδιες δοξασίες, τις ίδιες προτιμήσεις, τις ίδιες κλίσεις. Εκεί αισθάνονται απολύτως προστατευμένοι, πλήρως ικανοποιημένοι από τη συνεχή επιβεβαίωση των θεωριών τους, ανακουφιστικά απαλλαγμένοι από τον κυκεώνα των πληροφοριών καθώς σ’ αυτούς φθάνουν «αποδελτιωμένα» μόνο όσα τους συγκινούν.
Είναι ένας νέος κόσμος που οικοδομείται με παλιά υλικά. Την αυτόματη καχυποψία των ανθρώπων απέναντι σε ό,τι απρόβλεπτα ξεσπά, τη δυσπιστία προς τις ηγεσίες, την ιδεολογική προκατάληψη, την ανάγκη να ανακτήσουν τον έλεγχο των πραγμάτων, να αποσπάσουν ένα κομματάκι σταθερής γης μέσα σε ένα περιβάλλον που καταρρέει, να εξηγήσουν τα ανεξήγητα, να αποδραματοποιήσουν μια μεγάλη συμφορά αποδίδοντάς την σε μια τεράστια σκευωρία.
Και η σιδηροπαγής αυτή παρα-πραγματικότητα συντηρείται όχι μόνο από την απροθυμία εγκατάλειψης του παλιού γνώριμου κόσμου, αλλά και από έναν σχεδόν αυτόματο μηχανισμό επιβίωσης· η ζωή γίνεται δυνατή χάρη στις ελλείψεις της αντίληψης και της μνήμης. Αν προχωρούν μέσα στο μαρτύριο των ημερών είναι γιατί αρνούνται να το αντικρίσουν. Πιθανότατα θεωρούν ότι η αναγνώριση του οικουμενικού πόνου, θα τους συνέτριβε. Μια κοντόθωρη, στρουθοκαμηλική, εγωιστική στάση ζωής, που δεν αποδίδει στον κόσμο τις διαστάσεις του, αφοπλίζει απέναντι στο κακό και το διασπείρει. Ενας παραλογισμός που δεν οφείλεται στην παθολογία αλλά στην ψευδή αντίληψη του χώρου που σχηματίζει ο προκατειλημμένος νους.
Οπλο της αλήθειας, τα αδιαμφισβήτητα δεδομένα: περισσότερες από 2.300 περί της COVID-19 θεωρίες συνωμοσίας κατέγραψε σε 25 γλώσσες και 87 χώρες διεθνής επιστημονική ομάδα. Πολλαπλάσιες οι ψευδείς ειδήσεις που διασπείρουν οι ακόλουθοι συνωμοσιολογικών ιστοσελίδων, οι οποίοι δεν αρκούνται στη μη τήρηση των μέτρων. Δρουν. Για παράδειγμα, βιντεοσκοπούν άδειους θαλάμους και διαδρόμους νοσοκομείων και αναρτούν τα βίντεο στο Διαδίκτυο, προκειμένου να πείσουν ότι η πανδημία είναι ένα ψέμα – μέσα σε 7 ώρες 11.500 χρήστες κοινωνικών δικτύων ανέβασαν 23.000 σχετικά βιντεάκια.
Οι αφελείς, τα πρώτα θύματα των ανήκουστων ψευδών – το 19% των θεωριών συνωμοσίας αφορά «θεραπείες», από την πόση λευκαντικού έως εκείνη ούρων αγελάδας. Η δοξασία ότι η κατανάλωση ποτών με υψηλή περιεκτικότητα μεθυλικής αλκοόλης καταστρέφει τον κορωνοϊό έστειλε στο νοσοκομείο 5.900 άτομα στο Ιράν, σκότωσε 800 και τύφλωσε 60.
Μέρες με ισχυρή γεύση ανορθολογισμού και σύγχυσης. Σύμφωνα με μελέτη, οι θεωρίες συνωμοσίας αναρτώνται τέσσερις φορές συχνότερα από τις επίσημες ενημερώσεις για την πανδημία. Ενας κόσμος πολυεπίπεδα και βαθιά μοιρασμένος στα δύο. Οι ζωές μας σφραγισμένες τόσο από την ελευθερία προς την προφύλαξη όσο και εκείνη προς την καταστροφή. Κι αν η καθαρή σκέψη στήνει κόσμους, καθεμιά από τις αρνήσεις, τους εκμηδενίζει. Οι μεγάλες κοινές αγωνίες δεν γεφυρώνουν τα μέρη, δεν πληρούν επ’ ουδενί το κενό.