Η εκλογή προέδρου ΗΠΑ (μέσα από ερωταποκρίσεις)

Η εκλογή προέδρου ΗΠΑ (μέσα από ερωταποκρίσεις)

2' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πρόκειται για παγκόσμια ευρεσιτεχνία και –σήμερα– για παγκόσμια μοναδικότητα. Στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, όμως, ορισμένες άλλες χώρες μιμήθηκαν για σύντομες περιόδους αυτό το σύστημα. Λατινοαμερικανικές πρωτίστως, αλλά και η Νότια Κορέα, με κάποιες δε παραλλαγές οι βαλτικές δημοκρατίες και κυρίως η Φινλανδία (αλλά εκεί με τους εκλέκτορες να αναδεικνύονται αναλογικά ανά περιφέρεια και συχνά να μην προδεσμεύονται για την ψήφο τους).

– Γιατί οι ΗΠΑ υιοθέτησαν αυτό το θεσμικό παραδοξολόγημα;
Υιοθετήθηκε τον 18ο αιώνα για δύο λόγους: Αφενός μεν ως θεσμικός συμβιβασμός μεταξύ των υποστηρικτών της ενίσχυσης της κεντρικής εξουσίας και της προώθησης της εθνικής ενοποίησης (δηλαδή των φεντεραλιστών) και όσων έδιναν έμφαση στη θεσμική ενίσχυση των πολιτειών, οι οποίοι προτιμούσαν η προεδρική εκλογή να γίνεται από τη Γερουσία που εκφράζει τις πολιτείες (Ρεπουμπλικανοί). Αφετέρου δε το σύστημα αυτό ανταποκρινόταν στις επικοινωνιακές δυνατότητες του 18ου αιώνα όπου –με το πρόσωπο και το πρόγραμμα των προεδρικών υποψηφίων να είναι άγνωστο στους περισσότερους πολίτες– κρίθηκε λογικό να ψηφίζουν για αναγνωρίσιμες τοπικές προσωπικότητες.

– Γιατί δεν το αλλάζουν;
Αφενός μεν λόγω αντίδρασης των μικρών πολιτειών, οι οποίες υπεραντιπροσωπεύονται ελαφρώς στο εκλεκτορικό κολέγιο και των οποίων η συναίνεση είναι αναγκαία για αλλαγή του συντάγματος (κάθε τροπολογία απαιτείται να υπερψηφιστεί από τα 3/4 των πολιτειών). Αφετέρου δε λόγω αντίστασης των πολιτειακών κομματικών μηχανισμών, των οποίων η διαπραγματευτική δύναμη με την κεντρική διοίκηση των κομμάτων θα αποδυναμωνόταν αν η εκλογή του ΠτΔ γινόταν απευθείας από τον λαό.  

– Πώς αναδεικνύονται οι εκλέκτορες;
Με την ψήφο του λαού ανά πολιτεία, αν και αυτό δεν προβλέπεται στο σύνταγμα. Προ του 1832, σε πολλές πολιτείες –και στη Ν. Καρολίνα έως το 1860– τους αντιστοιχούντες εκλέκτορες αναδείκνυε η τοπική βουλή. Σήμερα, στις 48 πολιτείες και στο DC της Ουάσιγκτον εκλέγονται –με την πολιτεία να αποτελεί μια εκλογική περιφέρεια– όλοι οι εκλέκτορες του σχετικώς πλειοψηφούντος εκεί υποψηφίου προέδρου. Επίσης πλειοψηφικά εκλέγονται και στις άλλες δύο πολιτείες, το Μέιν και τη Νεμπράσκα, μόνο που επειδή ένα μέρος των εκλεκτόρων των μικρών αυτών πολιτειών αναδεικνύονται σε επιμέρους περιφέρειες και όχι σε πολιτειακή βάση υπάρχει το ενδεχόμενο –συνέβη μόνο μία φορά στο Μέιν, το 2016– ένας εκλέκτορας, θεωρητικώς και δύο, να πάει στον μειοψηφήσαντα στην πολιτεία προεδρικό υποψήφιο.  
 
– Πώς επιδρά στην εκλογική τακτική το συγκεκριμένο σύστημα;
Το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου –πολιτικού και οικονομικού– των υποψηφίων επενδύεται στις 12 πάνω-κάτω πολιτείες που θεωρούνται αμφιρρέπουσες. Ελάχιστα επενδύονται στις σίγουρα κερδισμένες ή χαμένες. Πάντως, εκπλήξεις δεν αποκλείονται: Το 1992 ο Κλίντον κέρδισε περιφέρειες που δεν είχε ποτέ κερδίσει το Δημοκρατικό Κόμμα. Επιπροσθέτως, δημογραφικές εξελίξεις –π.χ. στο Τέξας– μπορούν να αλλάξουν τον πολιτικό προσανατολισμό μιας πολιτείας.
 
– Πώς λειτουργεί το εκλεκτορικό κολέγιο;
Αποτελεί θεσμό «unius negocii»: Θεσμικά υπάρχει μόνο τη στιγμή που αναδεικνύει πρόεδρο και ποτέ άλλοτε. Τα μέλη του δεν μπορεί να είναι μέλη του Κογκρέσου.

– Δεσμεύεται η ψήφος των εκλεκτόρων;
Τυπικά πολλές πολιτείες υποχρεώνουν νομικώς τους εκλέκτορές τους να ψηφίσουν υπέρ του υποψηφίου με τη σημαία του οποίου εξελέγησαν ή από τον οποίο υποδείχθηκαν ως υποψήφιοι. Ομως, πρόκειται ουσιαστικά για leges imperfectae: είτε δεν προβλέπονται κυρώσεις για τους «faithless» είτε αυτές είναι αστείες, π.χ. πρόστιμα 1.000 δολαρίων. Πάντως, η «αποκλίνουσα ψήφος» είναι νομικώς έγκυρη. Ωστόσο, οι υποψήφιοι εκλέκτορες επιλέγονται προσεκτικά και οι «faithless» σπανίζουν: καμιά δεκαριά επί σχεδόν 20.000 εκλεκτόρων στα 230 χρόνια λειτουργίας του συστήματος. Και πάντα σε μη οριακού χαρακτήρα ψηφοφορίες. (Στην οριακή ψηφοφορία του 2000, που ο Μπους είχε 271 εκλέκτορες επί συνόλου 538, φημολογήθηκε πως είχαν υπάρξει απειλές για τη ζωή τους.) 
 
 * Ο κ. Θ. Διαμαντόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή