Το βλέπαμε ότι η βάρκα έγερνε – σε όλη την Ευρώπη. Κι άλλοι κάναμε γι’ αυτό αρκετά, άλλοι λίγα. Ομως οι πανδημίες δεν είναι από τις συνθήκες που υποχωρούν με το ολίγον, που συγχωρούν αμετροέπειες, αρνήσεις, ολιγωρίες, πισωγυρίσματα, διγλωσσίες. Συνθλίβουν τα συστήματα υγείας προκαλώντας εξακολουθητικά αδιέξοδα – τέσσερα κύματα, το δεύτερο πολύ χειρότερο από το πρώτο, ενδέχεται να έχει, κατά τον καθηγητή στο Γέιλ Νικόλα Χρηστάκη, η τρέχουσα πανδημία.
Κανένας δεν επιθυμεί τα lockdown, ή τα –κατά Μπαμπινιώτη– γενικά απαγορευτικά. Πίσω τους κρύβεται το δράμα της επιλογής έξω από τις ΜΕΘ, ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Ούτε έχει μέχρι στιγμής εφευρεθεί ένα λιγότερο επιθετικό μέσο χαλιναγώγησης του κακού. Και η δεύτερη εμπειρία είναι πάντα οδυνηρότερη. Επειδή δεν υπάρχει το δέος μπροστά στο άγνωστο αλλά και η σχεδόν αυτόματη συγκέντρωση δυνάμεων, επειδή είναι περισσότερο βαριές οι προστιθέμενες επιπτώσεις στην οικονομία και την ψυχολογία. Επειδή διαφαίνεται το μακρύ ακορντεόν των περιοριστικών μέτρων.
Ομως, οι επιδημίες, όπως λέει ο Νικόλας Χρηστάκης στη συνέντευξή του στον Απόστολο Μαγγηριάδη, «δεν είναι κάτι νέο για το ανθρώπινο είδος. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους, όπως συνέβη για χιλιάδες χρόνια στην ιστορία της ανθρωπότητας». Οι μεγάλες κρίσεις έχουν τραγικά παρεπόμενα. Απαγορεύσεις, παράλυση δραστηριοτήτων, εκκενώσεις, ερήμωση, θάνατοι συνοδεύουν πανδημίες, πολέμους, φυσικές ή τεχνολογικές καταστροφές (Σεβέζο, Τσερνομπίλ, Φουκουσίμα), τρομοκρατικές επιθέσεις – τριήμερα ή τετραήμερα lockdown, όσο κράτησε το πρώτο μούδιασμα του τρόμου, ίσχυσαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 σε Νέα Υόρκη και Ουάσιγκτον, μετά τη βομβιστική επίθεση στον Μαραθώνιο της Βοστώνης τη 15η Απριλίου 2013, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες τη 13η Νοεμβρίου 2015.
Αλλά το lockdown στην υγειονομική απειλή, κατά έναν τρόπο ενώνει – τους πολλούς. Δημιουργεί μια αδελφότητα διαφορετική και πιο παλιά από αυτή των θρησκειών, γεννημένη από το ίδιο συναίσθημα μοναξιάς του πρωτόγονου μέσα στην εχθρική φύση. Ολοι γνωρίζουμε, ο καθένας στην κάμαρά του, ότι δεν είμαστε μόνοι απέναντι σε μια προσωπική συμφορά, αλλά με όλους τους υπόλοιπους απέναντι σε μια κοινή φοβέρα, περίσταση που γεννά ένα είδωλο συλλογικότητας. Επιβάλλει εκείνη την πνευματική και ηθική άσκηση επιβίωσης στην οποία οφείλεται η συνέχεια του πολιτισμού μας. Αλλωστε δεν υπάρχει διαθέσιμη άλλη σανίδα.