Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αγνοεί τη δημοκρατική διαδικασία σε τέτοιο βαθμό ώστε να απαιτήσει «Σταματήστε τη μέτρηση!», όπως έκανε χθες, όταν το αποτέλεσμα των εκλογών εκκρεμούσε σε πέντε πολιτείες. Επειδή εκείνη την ώρα ο Τζο Μπάιντεν προηγείτο σε δύο πολιτείες, αν η διαδικασία σταματούσε αυτός θα κέρδιζε αρκετούς εκλέκτορες ώστε να ανακηρυχθεί πρόεδρος. Οπότε, το πιο πιθανό είναι ο Τραμπ να ήθελε να ερεθίσει περισσότερο τους οπαδούς του και να υπονομεύσει την όλη διαδικασία. Εξάλλου, τις τελευταίες εβδομάδες ο πρόεδρος προετοίμαζε το έδαφος με αβάσιμες καταγγελίες για νοθευμένη διαδικασία. Μένει να δούμε τις συνέπειες αυτής της πολιτικής που βασίζεται τόσο πολύ πάνω στην οργή.
Η προεδρία Τραμπ άλλαξε την πολιτική και τις κοινωνικές αντιλήψεις στις ΗΠΑ. Οι τόσο αμφίρροπες εκλογές επιβεβαίωσαν τον βαθμό του διχασμού και τη γοητεία που ο Τραμπ και η πολιτική του ασκούν πάνω σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Περισσότεροι τον ψήφισαν τώρα απ’ ό,τι το 2016, παρότι είχαν δει ακριβώς ποιος είναι. Ο Τραμπ και οι πρακτικές του, όμως, αποτελούν κίνδυνο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Με τις συνεχείς επιθέσεις σε θεσμούς, αντιπάλους και διαδικασίες, ο Τραμπ έστειλε ένα μήνυμα σε όλο τον κόσμο – ότι ο ηγέτης μπορεί να κάνει ό,τι θέλει για να πετύχει τον στόχο του. Μπορεί η εικόνα των ΗΠΑ ως λίκνου της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας να ήταν μια υπερβολή που έκρυβε πολλά από τα κοινωνικά και πολιτικά ρήγματα που σήμερα φαίνονται· ήταν, όμως, μια αναγκαία ψευδαίσθηση, αποτελούσε κριτήριο συμπεριφοράς για άλλες χώρες και πλαίσιο θεμιτής συμπεριφοράς. Τώρα, ποιος αυταρχικός ηγέτης θα διστάσει να χειραγωγήσει εκλογές; Οταν τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση των ΗΠΑ αδιαφορούσε σε μεγάλο βαθμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός και εκτός συνόρων, με ποια αξιοπιστία θα εκδίδει τις ετήσιες εκθέσεις για όλες τις άλλες χώρες του κόσμου;
Η προτίμηση του Τραμπ για μονομερείς κινήσεις στη διεθνή σκηνή και οι αυθαίρετες αποφάσεις που βασίζονται σε προσωπικές σχέσεις με «ισχυρούς άνδρες» ενθάρρυναν άλλες χώρες να συμπεριφέρονται και αυτές σαν παίκτες σε μια νέα εποχή Μεγάλων Δυνάμεων. (Η Τουρκία είναι ένα παράδειγμα.) Παρομοίως, η πολιτική «καμένης γης» του προέδρου βλάπτει τον πολιτικό πολιτισμό των ΗΠΑ, «δικαιώνει» αυταρχικές ηγεσίες, υπονομεύει τη Δημοκρατία στα μάτια λαών που εναπέθεταν τις ελπίδες τους σε αυτήν. Είναι βαριά η σκιά του Τραμπ.