Τον Κλείτο του Καβάφη «τον ηύρε ο πυρετός που φέτος θέρισε στην Αλεξάνδρεια. Τον ηύρε ο πυρετός εξαντλημένο κιόλας ηθικώς».
Ο Αλεξανδρινός μάς δίνει μια επιδημιολογική πληροφορία που δεν την είχαμε υποψιαστεί, προτού τη ζήσουμε: οι ιοί διαλέγουν τα κοινωνικά ζώα όχι μόνο για τη βιολογική, αλλά και για την εξωβιολογική τους ευπάθεια. Γιατί έχουν ένα οντολογικό υποκείμενο νόσημα: μπορούν να εξαντληθούν «ηθικά» –σήμερα μπορεί να λέγαμε και «ψυχικά»– και να υποκύψουν έτσι ευκολότερα στον θερισμό.
Ο Κλείτος είχε θεριστεί εσωτερικά από μια ερωτική απογοήτευση. Σήμερα είναι άλλοι οι παράγοντες που επιδεινώνουν τους δείκτες της βουβής συννοσηρότητας. Η κόπωση του καναπέ· ο ανεόρταστος βίος του εγκλεισμού· η ταυτόχρονη επιδημία της κατάθλιψης· το τριπλοκλείδωμα ασύμφωνων χαρακτήρων· το κρασάρισμα της παιδικής κοινωνικότητας· οι υπερμεταδιδόμενες σχιζοειδείς δοξασίες: όλα είναι εκδοχές εξάντλησης, που σε αρρωσταίνουν μέσα, ακόμη και αν έξω καταφέρεις να μην κολλήσεις.
Για τους πυρετούς του Κλείτου –κεφαλικό και ηθικό– δεν είχε απομείνει άλλο φάρμακο, παρά η μεταφυσική αγωγή. Ο ποιητής βάζει τη γριά υπηρέτρια, που είχε μεγαλώσει τον άρρωστο νέο, να προσφεύγει απελπισμένη στην παλιά της πίστη. Προσεύχεται «σε ένα είδωλο που λάτρευε μικρή, πριν μπει αυτού, σε σπίτι Χριστιανών επιφανών, και χριστιανέψει».
Κι αυτό κάτι θυμίζει: η Αλεξάνδρεια, ως μητρόπολη στην οποία συνυπάρχουν αντίπαλες πίστεις – όπως σε όλες τις μητροπόλεις. Πίστεις που δεν πορεύονται μόνο αντιμέτωπες στον δρόμο, σε ζεύγη συμμετρικής αντίθεσης (Ιησούς εναντίον Διός, μασκοφόροι εναντίον αντιεμβολιαστών, ΜΑΤ εναντίον ΚΝΑΤ). Ασύμβατες πίστεις που συγκατοικούν ενίοτε και εντός του ίδιου ατόμου.
Δεν είμαστε ακραιφνείς, λέει ο Καβάφης. Σαν την νταντά του Κλείτου, «είμεθα κράματα» από προκαταλήψεις και αμφιβολίες. Από μισοχωνεμένες πληροφορίες και ψιλές βεβαιότητες. Πώς να συμμορφωθούμε μετά με τους περιορισμούς; Αφού μας είναι δύσκολο να συμμορφωθούμε με τον ασυναρμολόγητο εαυτό μας;
Οι ιοί ευδοκιμούν στις Αλεξάνδρειες. Στις μητροπόλεις των ανθρωπίνων πυκνώσεων και της αθρόας ελευθερίας. Εκεί μπορούν να καρπώνονται την αφθονία των σωμάτων. Εκεί όπου η ζωή δεν κλείνεται στους τέσσερις τοίχους, αλλά κινείται, αναμειγνύεται και ταξιδεύει.
Γι’ αυτό και οι πανδημίες αφήνουν τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές τους κατεξοχήν στη μητροπολιτική κουλτούρα. Τη σκληραίνουν. Την κάνουν πιο κλειστή. Πιο φοβική. Οπως το λέει και η βιβλιογραφία της παθολογίας: αγευσία, ναυτία και τρόμος.
Ο Καβάφης δεν μας αποκαλύπτει την τύχη του Κλείτου. Μαθαίνουμε μόνο ότι κανένας θεός, ούτε ο νέος ούτε ο παλιός, δεν έστερξε να τον κουράρει. Οι θεοί ήταν πολύ απασχολημένοι με την αλληλοεξόντωσή τους. Μαθαίνουμε επίσης ότι τα «πλακούντια» δεν ωφέλησαν.
Αλλες πηγές μάς πληροφορούν για την τύχη της Αλεξάνδρειας. Στο τέλος βρέθηκε με την καμπύλη της πολιτισμικής της ποικιλίας επιπεδωμένη.
Τίγκα
Από το πλούσιο θέαμα που παρήγαγαν οι ασκήσεις λοιμώδους απείθειας την τελευταία εβδομάδα στους αθηναϊκούς δρόμους, ξεχωρίζει ένα μάλλον αγνοημένο στιγμιότυπο με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Κουτσούμπα. Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ συνελήφθη από την κάμερα ενώ επέπληττε τον αξιωματικό της αστυνομίας, με ύφος προϊσταμένου. «Πήραμε τον υπουργό (τηλέφωνο)», του λέει. Κι έπειτα αγριεύει ακόμη περισσότερο, γιατί οι αστυνομικοί «τόλμησαν να τον ακουμπήσουν», ενώ «είναι τίγκα στον κορωνοϊό».
Η ανυπακοή ομολογεί ότι δεν κατέβηκε στον δρόμο αδικτύωτη. Είχε «δόντι». Είχε το αυτί του υπουργού – σαν σελέμπριτι που τον σταματούν για έλεγχο και ρωτάει τα όργανα εάν ξέρουν «ποιος είμαι εγώ».
Η ανυπακοή ομολογεί ότι δεν παρελαύνει υγειονομικώς ανίδεη. Ξέρει πώς κολλάει. Απλώς θέλει να αποφύγει τον συγχρωτισμό που η ίδια προκάλεσε. Και είναι λογικό. Ποιος θα ήθελε, δηλαδή, να υποστεί τις συνέπειες της δικής του αντικοινωνικής ανευθυνότητας;
Γι’ αυτό, για το καλό σας, μην αγγίζετε το Κόμμα. Είναι τίγκα στη βυσματωμένη επαναστατικότητα. Φίσκα στα δίκια.
Υγειοπωλεία
Ο Θεός να σε φυλάει από τον ιό και από τον ανθρωπισμό του κλινικάρχη.