Οταν ανέλαβε η σημερινή κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τον Ιούλιο του 2019 τις προθέσεις του περί εκσυγχρονισμού της κρατικής μηχανής ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική, η στήλη επεσήμανε ότι πρόκειται περί «ηράκλειου άθλου». Η επισήμανση ανέφερε μεταξύ άλλων: «Στη διάρκεια των 200 χρόνων, το ελληνικό κράτος κατάφερε να αποκτήσει τη δική του νοημοσύνη. Ανεξάρτητη πλέον από την πολιτική και κοινωνική νοημοσύνη που το έστησαν. Αυτή η νοημοσύνη της κρατικής μηχανής είναι κάπως αντίστοιχη της τεχνητής νοημοσύνης για την οποία γίνεται λόγος σήμερα παγκοσμίως (με τον φόβο ότι μπορεί κάποια στιγμή να υπερβεί και να επιβληθεί της ανθρώπινης νοημοσύνης), καθώς όπως και εκείνη στερείται συναισθηματισμού. Αρα η μάχη μαζί της θα είναι ανελέητη και επομένως απαιτεί εξαιρετική σοβαρότητα. Θα είναι μεγάλη η επιτυχία του Κυρ. Μητσοτάκη και του επιτελείου του αν καταγάγουν έστω και μικρές νίκες σε αυτόν τον τομέα!».
Ενάμιση, σχεδόν, χρόνο αργότερα, η πραγματικότητα λέει ότι έγιναν κάποια βήματα τεχνολογικού εκσυγχρονισμού στον κρατικό μηχανισμό, κυρίως με την ψηφιοποίηση διαδικασιών, αλλά η δημοσιοϋπαλληλική κουλτούρα παραμένει αναλλοίωτη και η γραφειοκρατία στα ίδια. Αλλωστε, η συμπεριφορά και η ισχύς των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα συνδέονται άμεσα με το μέγεθος της γραφειοκρατίας, την αντίσταση απέναντι στην εισαγωγή τεχνολογίας, την υπεράσπιση κεκτημένων που περιλαμβάνουν και την αξίωση για συνδιοίκηση. Με λίγα λόγια, το «τέρας» παραμένει φοβερό και αδάμαστο, διατηρώντας ταυτόχρονα την ανεξαρτησία του από εκείνους που το δημιούργησαν, δηλαδή το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία.
Η κατάσταση που επικρατεί διαπιστώνεται σχεδόν καθημερινά με τις κινητοποιήσεις, τις απαιτήσεις και τον δημόσιο λόγο συνδικαλιστών. Είναι λάθος να διαχωρίζει κανείς τη συμπεριφορά της ΑΔΕΔΥ από εκείνη της ΟΛΜΕ, των εφοριακών, των νοσοκομειακών, των υπαλλήλων στα ΜΜΜ και πάει λέγοντας. Ολοι φτιαγμένοι από το ίδιο καλούπι και της ίδιας συντεχνιακής νοοτροπίας είναι, αφού στα ίδια σχολεία πήγαν και στους ίδιους συνδικαλιστικούς χώρους εκπαιδεύτηκαν. Αλλωστε, δεν υπάρχουν ούτε λειτουργούν ερήμην της βάσης. Είναι αιρετοί και ψηφίζονται για να συμπεριφέρονται όπως ακριβώς κάνουν. Βαυκαλίζονται μάλιστα τα κόμματα που νομίζουν ότι τους καθοδηγούν. Εκείνοι συντάσσονται και χρησιμοποιούν τα κόμματα, αν οι θέσεις τους βολεύουν ή προσφέρουν υποστήριξη. Οδηγός τους είναι τα συντεχνιακά συμφέροντα, όχι η ιδεολογία.
Επομένως, το ελληνικό κράτος –που περιλαμβάνει επίσης τους μηχανισμούς των ΟΤΑ (ίσως αυτοί να είναι χειρότεροι) και των λεγόμενων ΔΕΚΟ– δεν έγινε περισσότερο αποτελεσματικό με την προσπάθεια ψηφιοποίησής του από την κυβέρνηση, ούτε άλλαξε συμπεριφορά στη διάρκεια της πανδημίας, και έτσι έγινε λιγότερο εξυπηρετικό απέναντι στους πολίτες. Παραμένει κακομαθημένο και… συνεπές, διατηρώντας τη νοοτροπία του και τη χαμηλή αποτελεσματικότητά του. Απλώς, οι πολίτες το ανακαλύπτουν τώρα, καθώς ο συνδυασμός πανδημίας και μερικής ψηφιοποίησης δεν επιτρέπει την προσωπική παρουσία και ταλαιπωρία τους στις διάφορες υπηρεσίες, όπως συνήθισαν και ανέχονται επί 200 χρόνια.
Η αγανάκτηση λοιπόν που παρατηρείται απέναντι στις δημόσιες υπηρεσίες οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι αυτές δεν ανταποκρίνονται σε τηλεφωνήματα και emails. Στην ανωνυμία συμβάλλει τώρα η δυνατότητα των δημοσίων υπαλλήλων να κρύβονται πίσω από την απόσταση και την αδυναμία προσωπικής επαφής, θέασης και αναγνώρισής τους από τους πολίτες, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αντιδρούν νιώθοντας ανήμποροι να φτάσουν σε αποτέλεσμα, έστω με ταλαιπωρία. Μπορεί υπουργοί, περιφερειάρχες, δήμαρχοι, κόμματα να επικαλούνται συχνά αριθμούς για να δείξουν βελτίωση, όμως στην Ελλάδα είναι συνήθως πρόβλημα οργάνωσης, νοοτροπίας και πειθάρχησης. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι το ελληνικό Δημόσιο αποτελείται και στελεχώνεται από Ελληνες…
Ανάλογη συμπεριφορά με εκείνη του κράτους και των υπαλλήλων του συναντά κανείς στις δοσοληψίες με εταιρείες του ιδιωτικού τομέα. Πολλές είναι αυτές –και αρκετές μεγάλες– που δεν σέβονται και δεν εξυπηρετούν τον πελάτη, που η επικοινωνία μαζί τους είναι άκρως προβληματική, που υπερκοστολογούν, παρά τις χαμηλές υπηρεσίες τους. Τρανό παράδειγμα, οι τηλεπικοινωνίες, όπου κυριαρχούν ιδιωτικές εταιρείες και κοστίζουν περί το 62% περισσότερο από τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ενωση (προσέξτε εκείνο το «έως» στις διαφημίσεις για τις ταχύτητες στο Ιντερνετ), σύμφωνα με την έκθεση Πισσαρίδη. Και αν δεν φτάνει αυτό, δείτε πώς η συλλογικά ανεύθυνη συμπεριφορά των τοπικών κοινωνιών τις γέμισε με κορωνοϊό. Αλλά
αυτή είναι η Ελλάδα.