Η σιωπή είναι εκκωφαντική. Κατατέθηκε πρόσφατα νομοσχέδιο για την επαγγελματική εκπαίδευση, που αφορά, μεταξύ άλλων, ένα μεγάλο ποσοστό (περίπου 30%) των μαθητών που τελειώνουν γυμνάσιο και για διάφορους λόγους δεν συνεχίζουν στο γενικό λύκειο. Οσοι δεν έχουν σκοπό να πάρουν πτυχίο πανεπιστημίου και θέλουν να βρουν δουλειά από τα 18 τους θα έχουν νέες επιλογές, καλύτερες από αυτές που παρέχουν σήμερα τα επαγγελματικά λύκεια (ΕΠΑΛ).
Το πρόγραμμα των ΕΠΑΛ θα αλλάξει με βάση τις ανάγκες και τις ευκαιρίες στην οικονομία κάθε περιοχής, ενώ σήμερα ορίζεται με βάση τις ειδικότητες των διαθέσιμων εκπαιδευτικών. Θα ιδρυθούν Πρότυπα ΕΠΑΛ, για να ανεβάσουν την ποιότητα και το κύρος του θεσμού. Θα δημιουργηθούν παράλληλα και διετείς επαγγελματικές σχολές κατάρτισης (ΕΣΚ) για ειδικότητες όπως μαρμαροτεχνίτες ή τεχνικοί για εξωλέμβιες μηχανές.
Ρυθμίσεις σαν αυτές, που θα επηρεάσουν το μέλλον πολλών χιλιάδων μαθητών, θα προκαλούσαν ζωηρό δημόσιο διάλογο σε άλλες κοινωνίες και σε άλλες εποχές. Εδώ, σιωπή: ούτε ανακοινώσεις κομμάτων, ούτε άρθρα στα μεγάλα ΜΜΕ, ούτε καβγάδες και τρολάρισμα στα κοινωνικά δίκτυα.
Ακόμα χειρότερα: δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια σοβαρή μεταρρύθμιση στην επαγγελματική εκπαίδευση. Η παλαιότερη που θυμάμαι ήταν το 1983 (δημιουργήθηκαν τα ΤΕΙ) και η πιο πρόσφατη το 2012. Κάθε φορά, μέσα σε λίγα χρόνια, οι σχολές αφέθηκαν χωρίς υποστήριξη, χωρίς ανανέωση, υποβαθμίστηκαν στα μάτια των μαθητών και φοιτητών και τελικά καταργήθηκαν.
Οι τεχνίτες και οι τεχνικοί είναι απαραίτητοι σε κάθε οικονομία. Δεν είναι άσκοπες θέσεις εργασίας όπως αυτές που έχουν γεμίσει τα γραφεία μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών σε πολλές χώρες (bullshit jobs κατά τον David Graeber). Ούτε έχουν πάντα χειρότερες απολαβές από τους πτυχιούχους που «ετεροαπασχολούνται» (δηλαδή, δεν βρήκαν τη δουλειά για την οποία σπούδασαν). Οι συνθήκες εργασίας είναι πιο σκληρές από τις δουλειές γραφείου, αλλά υπάρχουν πολλοί που τις αντέχουν και ίσως τις προτιμούν.
Γιατί λοιπόν είναι απόντες αυτοί στον δημόσιο λόγο και συνήθως και στη δημόσια πολιτική; Ισως είναι «ο ρατσισμός της διανοητικής εργασίας» απέναντι στη χειρωνακτική (Bourdieu). Ισως οφείλεται στην κατάληψη όλου του πολιτικού φάσματος από τις διογκωμένες τάξεις πτυχιούχων που υπερπαράγονται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτές χτίζουν την πολιτική αντιπαράθεση πάνω στον ναρκισσισμό των μικρών διαφορών, αγνοώντας εντελώς τους χειρωνάκτες και εμπειροτέχνες, που έχουν μεγάλες διαφορές από αυτούς.
Οι νέες ρυθμίσεις είναι καλές για τους μαθητές και για την οικονομία γενικότερα, γιατί λείπουν αυτές οι δεξιότητες. Η θετική επίδρασή τους μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Μπορεί όμως και να αποτύχουν, από δύο αιτίες. Η μία είναι ότι η επένδυση της πολιτείας δεν θα έχει διάρκεια. Το νομοσχέδιο επιχειρεί να απαντήσει σε αυτό με νέους θεσμούς, όπως η συμμετοχή κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό, το εθνικό πλαίσιο προσόντων για όλες τις μορφές εκπαίδευσης και μια επιστημονική επιτροπή για προγραμματισμό και αξιολόγηση.
Η δεύτερη αιτία ξεπερνάει τις δυνατότητες του κράτους και αφορά τις προτεραιότητες της κοινωνίας. Οσο η πρακτική εργασία έχει χαμηλό κύρος και μεγάλη ανασφάλεια, η επαγγελματική εκπαίδευση θα είναι για τους πιο πολλούς μια λύση ανάγκης και όχι μια συνειδητή καλή επιλογή. Η εποχή μας είναι αντιφατική ως προς αυτό. Από τη μία, πολλές από αυτές τις δουλειές έχουν όλο και μικρότερη προστασία από τις διακυμάνσεις της ζήτησης και την αυθαιρεσία των εργοδοτών. Από την άλλη, χάρη στην τεχνολογία οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν όλο και περισσότερο με βάση τις πραγματικές ικανότητες κι όχι τα τυπικά προσόντα, πρακτική που ωφελεί όσους κόπιασαν στην πράξη κι όχι στα θρανία.
Οσοι έχουν εξουσία και δημόσιο λόγο μπορούν να βοηθήσουν αναδεικνύοντας τη σημασία που έχουν αυτές οι δεξιότητες και αυτοί οι εργαζόμενοι. Να τους έχουμε στο επίκεντρο, όχι στο περιθώριο της πολιτικής.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.