Το θύμα ενός άλλου ιού

Ο κορωνοϊός έχει πάρει πολλές ζωές. Ηλικιωμένοι, μεσήλικες, νέοι, όλες οι ηλικίες έχουν πληρώσει τον φόρο τους και ας μας βολεύει να σκεφτόμαστε ότι κινδυνεύουν αποκλειστικά και μόνο οι λεγόμενες «ευπαθείς ομάδες» με «υποκείμενα νοσήματα».

Μέσα σε όσους χάθηκαν, εδώ και στο εξωτερικό, υπήρξαν και πολλοί δημιουργικοί, σημαντικοί άνθρωποι: γιατροί, νοσηλευτές, καθηγητές και δάσκαλοι, αθλητές, καλλιτέχνες – ο ιός δεν λογαριάζει χαρίσματα, επώνυμους και ανώνυμους.  

Ετσι συνέβαινε πάντοτε, αλίμονο. Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1510, η πανούκλα πήρε τον ζωγράφο Τζορτζόνε, στα τριάντα δύο του χρόνια. Διασώζονται όχι περισσότερα από πέντε έργα του, ωστόσο, ήταν αρκετά για να τον κατατάξουν μεταξύ των κορυφαίων Ιταλών ζωγράφων της Αναγέννησης, της βενετσιάνικης σχολής για την ακρίβεια. 

Δεν ήταν αυτό το αληθινό του όνομα αλλά Τζόρτζιο ντα Καστελφράνκο. Αυτή ήταν και η ονομασία της γενέτειράς του, στην περιοχή του Τρεβίζο της Ιταλίας. Μαθητής του μεγάλου Τζοβάνι Μπελίνι, χαρισματικός νέος που αγαπούσε τη μουσική, το κρασί και τις γυναίκες –είχε το όνομα σπουδαίου εραστή–, δεν πρόλαβε να δει ότι με το ελάχιστο έργο του θα αναδεικνυόταν σε μέγιστη επιρροή σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. 

Ισως κάποιοι να θυμούνται το πιο γνωστό του έργο, την αινιγματική «Καταιγίδα», που φιλοτέχνησε πέντε χρόνια πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Αινιγματική διότι είναι πολλά τα στοιχεία στον πίνακα που έχουν απασχολήσει τους ιστορικούς της τέχνης. Κυρίως όμως, λόγω της δραστικότητας ενός έργου φαινομενικά στατικού αλλά με τεράστια κρυφή φόρτιση. 

Θα μπορούσε κάποιος να το δει ως έργο σκοτεινό, σαν το προμήνυμα μιας επερχόμενης απειλής, κάποιος άλλος ως μια στιγμή ήπιας μα γλυκιάς τρυφερότητας, κάποιος τρίτος ίσως να διέκρινε σε αυτό έναν υφέρποντα αισθησιασμό. Θα μπορούσε κάποιος να το δει και σαν την αποτύπωση ενός αλλόκοτου ονείρου. 

Οι ειδικοί έχουν να λένε ότι, όπως οι μέγιστοι Λεονάρντο ντα Βίντσι και Μιχαήλ Αγγελος, έτσι και ο Τζορτζόνε άφηνε πολλά έργα ανολοκλήρωτα. Τους «Τρεις φιλόσοφους» αποτελείωσε ο Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο, την «Αποκοιμισμένη Αφροδίτη» του ένας άλλος μέγας, και φίλος του, ο Τιτσιάνο. 

Ο Τζορτζόνε σπάνια ολοκλήρωνε ένα έργο και, τι ειρωνεία, δεν ολοκληρώθηκε ούτε η ζωή του. Ο ιός της μακρινής εκείνης εποχής τον διεκδίκησε πολύ νωρίς. Κι ωστόσο το τριαντάχρονο θύμα μοιάζει να νίκησε τον θύτη: με πέντε μόνον έργα να του έχουν αποδοθεί με βεβαιότητα, ο νέος εκείνος διατήρησε τη νεότητά του νικώντας τον χρόνο. 

Ακόμη και η ταφή του είχε μυστήριο: επί σειράν αιώνων, θεωρούνταν δεδομένο ότι είχε ταφεί στη νήσο Ποβέλια της λιμνοθάλασσας της Βενετίας. Εγγραφο όμως που ανακαλύφθηκε μόλις το 2011, πιστοποιεί πως πέθανε και θάφτηκε στη νήσο Λαζαρέτο Νουόβο. Λογικό: ήταν τόπος καραντίνας…