Η τεχνολογική εξέλιξη χαιρετίζεται συχνά ως ο μεγάλος εξισωτής για τις έμφυλες ανισότητες στη δουλειά. Και ώς ένα βαθμό είναι. Χάρη στις νέες τεχνολογίες, στην ψηφιοποίηση και στην εξοικείωση με την τηλεργασία, οι γυναίκες θα αντιμετωπίζουν, τουλάχιστον θεωρητικά, λιγότερους αποκλεισμούς από επαγγέλματα που παραδοσιακά ανδροκρατούνταν και θα απολαμβάνουν περισσότερες ευκαιρίες να ανέλθουν επαγγελματικά.
Στην πράξη, ωστόσο, η πανδημία έφερε στο προσκήνιο μια πραγματικότητα που έχει ίδιες πιθανότητες να πάρει πολύ σωστή ή λάθος τροπή. Η τεχνολογία ανοίγει πόρτες στις γυναίκες και σε άλλες ομάδες που υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας και στη λήψη αποφάσεων, όμως γεννά και πληθώρα νέων προκλήσεων που απειλούν να βαθύνουν τελικά ακόμα περισσότερο το έμφυλο χάσμα.
Λόγω των ευθυνών φροντίδας που στερεοτυπικά επωμίζονται στο σπίτι, οι γυναίκες ωθούνται πιο συχνά στην τηλεργασία. Σε συνθήκες κρίσης, η «λύση» αυτή φαντάζει επιθυμητή, ακόμα και σωτήρια. Μακροπρόθεσμα, όμως, οι ίδιες κινδυνεύουν να αποτελέσουν ένα υποσύνολο εργαζομένων δεύτερης ταχύτητας και να μην έχουν τις ευκαιρίες δικτύωσης, πληροφόρησης και επαγγελματικής εξέλιξης που συχνά προσφέρει η διά ζώσης παρουσία. Και αυτά επειδή «το επέλεξαν».
Στην έρευνα «Breaking the Glass Ceiling», που πραγματοποίησε εν μέσω πανδημίας η Vodafone και το Women On Top, μόλις 21,9% των γυναικών ανέφεραν ότι η τηλεργασία αποτέλεσε θετική εξέλιξη για τις ίδιες. Το 22,3% δήλωσε ότι έχει επηρεάσει αρνητικά την παραγωγικότητα και τα επίπεδα άγχους τους – οι εργαζόμενες μητέρες, μάλιστα, είναι εκείνες που ανέφεραν τη μεγαλύτερη δυσκολία στον συνδυασμό της τηλεργασίας με τη φροντίδα της οικογένειας.
Η δεύτερη παγίδα προκύπτει από την ενσωμάτωση στα προϊόντα τεχνολογίας ασυνείδητων προκαταλήψεων που διαιωνίζουν και στον αναλογικό κόσμο τις έμφυλες ανισότητες.
Ενα παράδειγμα: Για δεκαετίες, τα συστήματα σύνθεσης ή αναγνώρισης ομιλίας, που επέτρεπαν στον Στίβεν Χόκινγκ να μιλάει και σ’ εμάς να βλέπουμε αυτόματους υπότιτλους στα βίντεο, είχαν κακή απόδοση στις γυναίκες ομιλήτριες σε σύγκριση με τους άνδρες. Η ανάλυση και μοντελοποίηση της ομιλίας στην οποία βασίζονταν έδιναν πιο ακριβή αποτελέσματα σε ψηλούς ομιλητές με μακρύτερες φωνητικές χορδές και χαμηλότερο τόνο, με αποτέλεσμα οι τεχνολογίες αυτές να λειτουργούν ως εμπόδιο για τις γυναίκες – ένα μοτίβο που έχουμε να αναπαράγεται σε συστήματα επιλογής ανθρώπινου δυναμικού, αναγνώρισης προσώπων και όχι μόνο.
Και τέλος, τι μπορεί να κάνει η τεχνολογία για γυναίκες που δεν έχουν πρόσβαση σε αυτήν ή στις δεξιότητες που χρειάζονται για να την αξιοποιήσουν;
Το έμφυλο ψηφιακό χάσμα είναι καλά και πρόσφατα τεκμηριωμένο. Σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων για τις γυναίκες στην ψηφιακή εποχή του 2020, που δημοσίευσε πριν από μερικές ημέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Ευρώπη οι γυναίκες έχουν μικρότερες πιθανότητες να διαθέτουν εξειδικευμένες ψηφιακές δεξιότητες και να εργάζονται στον τομέα αυτόν.
Η Ελλάδα βρίσκεται μόλις τρεις θέσεις από το τέλος του πίνακα, με ένα 24% των Ελληνίδων να μην έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ το Ιντερνετ (έναντι 10% των γυναικών στην Ε.Ε.) και μόνο το 16,4% των ειδικών στην Πληροφορική και στις Επικοινωνίες να είναι γυναίκες (17,7% στην Ε.Ε.).
Και οι εργοδότες δεν έχουν αναλάβει ακόμα τη δράση που απαιτείται για να καλυφθεί το χάσμα: Στην έρευνα «Breaking the Glass Ceiling», 56% των συμμετεχουσών ανέφεραν ότι οι ανάγκες τους σε τεχνολογικό εξοπλισμό και σε ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, που τους είναι απαραίτητες για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τηλεργασίας, δεν καλύπτονται από τις επιχειρήσεις όπου εργάζονται.
Αλλά κάπου εκεί, στον πίνακα αποτελεσμάτων για τις γυναίκες στην ψηφιακή εποχή εμφανίζονται δύο αχτίδες φωτός:
Στον δείκτη για το ποσοστό πληθυσμού που διαθέτει ψηφιακές δεξιότητες πέρα από τις βασικές, στην ηλικιακή κατηγορία 16-24 ετών, οι γυναίκες ξεπερνούν τους άνδρες κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες. Επίσης, στην Ελλάδα έχουμε περισσότερες γυναίκες που αποφοιτούν από σχολές Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανολογίας ή Μαθηματικών από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (14,5 στους 1.000 νέους έναντι 14,3 στην Ευρώπη).
Νέες που ζουν μαζί μας την πανδημία, τις ευκαιρίες και τα κενά που πρέπει να καλυφθούν.
* Η κ. Στέλλα Κάσδαγλη είναι συνιδρύτρια του Οργανισμού Women On Top και συγγραφέας.